Biomassa van waarde

Het project zal in de betrokken gemeenten (met een uitgestrekt landbouw- en natuurareaal) een lokaal biomassakringloopsysteem opzetten waarmee groen en bruin organisch materiaal uit natuur- en landschapsbeheer wordt samengebracht om te valoriseren door boerderijcompostering en verwerking in akkers.

In het verleden werd in aangrenzende gemeenten reeds geëxperimenteerd met boerderijcompostering van organisch materiaal met wisselende resultaten. Dit project bouwt verder op de geleerde lessen en focust specifiek op de uitdaging hoe we het juiste én voldoende materiaal op geschikte tijdstippen kunnen laten leveren aan de (boerderij)composthoop. 
Hiervoor werken we een kringloopsysteem uit waarmee we aanbieder en afnemer samenbrengen en afspraken maken over hoeveelheden, levertijdstippen en samenstelling van organisch materiaal. Projecten rond het gebruik van biomassa voor compostering uit het verleden hebben immers aangetoond dat landbouwers veel interesse hebben om al dan niet gecomposteerd organisch materiaal in te werken in akkers. Natuurbeheerders wensen op hun beurt organisch materiaal ter beschikking te stellen om het lokaal een meerwaarde te geven. De uitdaging bleek in deze projecten echter 2-ledig te zijn: het was moeilijk om voldoende materiaal op de juiste momenten met de juiste vochtigheidsgraad te leveren én er was vooral tekort aan koolstofrijk organisch materiaal om een optimale compostering mogelijk te maken.

Hiervoor werken we een systeem uit dat aanbieders van organisch materiaal en boerderijcomposteerders met elkaar in verbinding te brengt om het juiste materiaal met het juiste vochtgehalte op de juiste tijdstippen op de gewenste composteerplaats te verzamelen. Naast afspraken tussen composteerders, landbouwers en natuurbeheerders zullen hiervoor beheerplannen voor houtkanten (bron van bruin organisch materiaal) worden opgemaakt en zal het beheer van houtkanten door landbouwers worden opgestart in de gemeenten Kinrooi en Maaseik.

Naast een lokaal biomassakringloopsysteem levert dit project volgende voordelen op:

1. Door de inbreng van de boerderijcompost verbetert het organisch koolstofgehalte van akkers met een betere waterbuffering, CO2 opslag, verhoging van de bodembiodiversiteit, verhoging van de productiviteit, … als gevolg. Zo dragen we bij aan een duurzame kringlooplandbouw die belangrijke ecosysteemdiensten aan de maatschappij levert. Dit komt ook in de communicatie (zie verder) aan bod.
2. Door landbouwers in te schakelen in het beheer van houtkanten dragen ze bij aan het behoud en de versterking van de streekidentiteit én zorgen we voor een verbreding van hun inkomen. Daar waar houtkanten ooit een onderdeel waren van het landbouweconomisch systeem, verloren ze deze rol de laatste decennia. Van bron voor (gerief)hout, warmte, veekering, … werden ze een ‘kostenpost’ voor de moderne bedrijfsvoering van landbouwers. Met dit project willen we deze KLE’s en hun beheer opnieuw een economische (meer)waarde geven door ze terug onderdeel te maken van het verdienmodel van landbouwers. We willen landbouwers inschakelen in en vergoeden voor het beheer van de houtkanten. We laten ons hiervoor inspireren door het project ‘Energiek landschap’ in Bocholt, Peer, Hamont-Achel en Hechtel-Eksel met dat verschil dat het (versnipperde) hout van de beheerde houtkanten niet wordt gebruikt voor verwarming van gebouwen of rechtstreeks wordt ingewerkt in akkers, maar samen met groen organisch materiaal wordt gecomposteerd voor het wordt ingewerkt in akkers.
3. Het uitwerken van een lokaal biomassakringloopsysteem heeft mogelijks ook een bijkomend effect op het afsluiten van BO’s (met maaien en afvoer) en ecoregelingen omdat dit maaisel kan worden opgenomen in de boerderijcompost waardoor ook landbouwers leverancier van groen organisch materiaal worden.
4. Door groen en bruin organisch materiaal uit natuur- en landschapsbeheer via boerderijcompostering te valoriseren, brengen we in tijden van polarisatie een positieve boodschap dat samenwerking tussen landbouw en natuur mogelijk is en bijdraagt aan het behoud en de versterking van de streekidentiteit.

De resultaten van dit project zijn:

1. Een biomassakringloopsysteem met een optimale afstemming tussen aanbieder, composteerder en afnemer van lokale biomassastromen. 
   Na een analyse van de relevante belanghebbenden en het in kaart brengen van het beschikbare organisch materiaal zal een systeem voor verzameling van organisch materiaal, boerderijcompostering en levering van compost worden uitgewerkt. Dit gaat gepaard met procesopvolging en een landbouwkundige beoordeling van de compost. Tenslotte zal een verdienmodel worden uitgewerkt met als doel een zelf bedruipend biomassakringloopsysteem dat ook na afloop van het project kan blijven voortbestaan.
2. Een visieplan en aanzet tot beheerplan voor de houtkanten in Kinrooi en Maaseik. 
   In tegenstelling tot de gemeenten Bocholt, Peer, Hamont-Achel en Hechtel-Eksel beschikken deze gemeenten nog niet over een beheerplan voor houtkanten. Een dergelijk onderbouwd beheerplan met respect voor landschapswaarden, erfgoed en biodiversiteit is een voorwaarde om houtkantenbeheer mogelijk te maken in overeenstemming met de regelgeving. Dit houtkantenbeheer is op zijn beurt noodzakelijk voor het behoud en de versterking van de streekidentiteit én om voor het beoogde lokaal biomassakringloopsysteem voldoende bruin, koolstofrijk organisch materiaal ter beschikking te krijgen.
   Hiervoor zal per gemeente in een werkgroep met vertegenwoordigers van de gemeente, landbouwers en natuurbeheerders een inventaris van bestaande houtkanten, een visieplan en een aanzet tot een beheerplan worden opgesteld. Het beheerplan zal door de korte looptijd van dit project mogelijks niet klaar zijn voor de afloop van dit project, maar de (co)promotoren engageren zich om het beheerplan dan na afloop van het project af te werken.
   Waar mogelijk wordt reeds gestart met het beheer van houtkanten door landbouwers bij landbouwers.
3. Het project voorziet in de nodige communicatie om: 
   - Geïnteresseerde landbouwers en landschapsbeheerders te informeren en te werven om in dit lokaal biomassakringloopsysteem en beheer van houtkanten te stappen.
   - De aanpak en positieve bijdrage van de landbouw aan de streekidentiteit, landschapskwaliteit en levering van ecosysteemdiensten naar zowel het professionele als het brede publiek te communiceren.  
   Naast online communicatie via de websites en sociale mediakanalen van de (co)promotoren wordt een folder uitgegeven, een wervende film van ca. 3 min. gemaakt en minstens 2 artikels in vakbladen gepubliceerd. Er zal ook aandacht worden besteed aan het creëren van maatschappelijk draagvlak voor het beheer van houtkanten. Er zullen immers bomen worden gekapt en dit zorgt steeds vaker voor onbegrip en commotie. Dit kan via artikels in de gemeentelijke infobladen, infomomenten, tijdelijke infoborden op het terrein, … Door de bedoeling, de meerwaarde en de voordelen tijdig te communiceren, willen we tegenstand voorkomen. Kennisdeling met vergelijkbare initiatieven maakt eveneens onderdeel uit van dit communicatieluik.

BNVL is naast dit project ook intensief betrokken bij het initiatief ‘Bodemgoud’ waarvoor een Leader-aanvraag voor de regio Kempen is ingediend en dat inhoudelijk aansluit op deze projectaanvraag. De (co)promotoren engageren zich om af te stemmen en kennis uit te wisselen met de initiatiefnemers van dit project. RLKM wil bovendien buiten het bestek van dit project ook voor de gemeente Bree een beheerplan voor de houtkanten opmaken en partners in de gemeente betrekken bij het lokale biomassakringloopsysteem. Bree is immers door het ontbreken van een beheerplan voor houtkanten niet betrokken bij het initiatief Bodemgoud en kon door zijn ligging in de Kempen niet worden opgenomen in deze projectaanvraag. Zo draagt dit project bij aan een gebiedsdekkend beheer van het typerende houtkantenlandschap in het noorden van Limburg.