In het Waasland groeien voornamelijk homogene naaldbossen op de droge zandgronden. Heel wat van die bossen zijn achterstallig beheerd en de vitaliteit van de naaldbomen gaat jaar na jaar achteruit. De steeds frequentere periodes van lange droogte en extreme hitte maakt de bomen vatbaar voor ziektes en plagen. Met het PDPO-project ‘Klimaatrobuuste en veerkrachtige bossen voor het Waasland’ (2022-2024) pakte de Bosgroep het probleem van de ingestorte fijnsparbossen reeds aan. In de loop van dit project werd duidelijk dat ook bossen met o.a. grove den, Corsicaanse den en lork het risico lopen om de komende decennia compleet in te storten. Een groot probleem in deze bossen is de verzuring van de zandbodem door jarenlange opstapeling van moeilijk verteerbare naalden en overmatige stikstofdepositie. De verzuring maakt dat de voedingsstoffen voor de bomen versneld uitspoelen en het bodemleven afsterft. Een laag slecht verteerbare humus zorgt niet enkel voor vermindering van de wateropslagcapaciteit van de bodem, het leidt er ook toe dat er nauwelijks natuurlijke verjonging plaatsvindt. Tel daarbij nog eens de grote vraatschade van het wild, en je weet dat deze bossen zich onmogelijk spontaan kunnen herstellen. Door een samenspel van al die factoren komen de bossen zeer sterk onder druk en gaat hun vitaliteit zwaar achteruit. De impact hiervan op het landschap en de natuur is bijzonder groot in het Waasland. Zonder menselijk ingrijpen zijn deze bossen verloren. Een strategie voor klimaatadaptatie en ‘bosrenovatie’ dringt zich op.
Gerichte (financiële) ondersteuning voor de ‘bosrenovatie’
Boseigenaars met vragen over het duurzaam beheer van hun bos kunnen rekenen op advies van de Bosgroep. Met dit project willen we heel wat stappen verder gaan dan deze basisondersteuning en de boseigenaars actief opzoeken en (ook financieel) ondersteunen om hun bos om te vormen tot een meer biodivers bos dat beter bestand is tegen de klimaatverandering. Zeker voor kleine boseigenaars (percelen < 2 ha) is bosomvorming immers geen evidentie. De expertise ontbreekt hen veelal om dit doelgericht aan te pakken. Door de kleinschaligheid botsen ze tegen grote kosten op, en de voordelen van de investering zie je pas op lange termijn. Nochtans zijn deze investeringen broodnodig, voor de ruime omgeving, de biodiversiteit, het landschap en het klimaat. De omvang is dermate groot dat dit onmogelijk binnen de reguliere Bosgroepwerking kan ingepast worden. Hiervoor is een voltijdse projectmedewerker nodig die het project coördineert. Daarnaast moet er een communicatiestrategie opgesteld worden die zowel Bosgroepleden als niet-leden aanspoort om met hun bos aan de slag te gaan.
De homogene naaldbossen op zandige bodems in het Waasland gaan sterk achteruit en de vitaliteit vermindert zienderogen. Net zoals de fijnsparbossen de voorbije jaren massaal zijn ingestort, lopen de andere homogene naaldbossen hetzelfde risico voor de komende decennia. Dit project wil via het partnerschap van de Bosgroep met de Provincie Oost-Vlaanderen en de Wase gemeenten pro-actief inzetten op de ‘bosrenovatie’ van de homogene naaldbossen in het Waasland, om de verdere aftakeling – en mogelijks volledige instorting ervan - de komende decennia voor te zijn.
Onderstaande doelstellingen en bijhorende acties worden vooropgesteld in dit project.
- Verhogen van de biodiversiteit om tot een gezonder en veerkrachtiger bosecosysteem te komen dat bestand is tegen de klimaatverandering
De Bosgroep wil in samenwerking met de projectpartners de bosomvorming naar meer gemengd en structuurrijk bos aanpakken op grote schaal, namelijk 30 ha bos op 2 jaar tijd. Dit door de (overwegend particuliere) eigenaars van deze bossen te ondersteunen bij het revitaliseren van de bodem en het aanplanten van verjongingsgroepen (kloempen) onder scherm.
Deze verjongingsgroepen zullen o.a. bestaan uit ‘rijkstrooiselsoorten’. Dat zijn diverse inheemse boomsoorten met bladeren die makkelijk verteren en op die manier snel terug nutriënten in de bovenste laag van de bosbodem in kringloop brengen. Dit zorgt voor een grotere biodiversiteit, een rijker bodemleven, meer CO2-opslag in de bodem en een veerkrachtiger bosecosysteem. Daarnaast gaan we de bosstructuur verbeteren door het aanplanten van standplaatsgeschikte struiksoorten onder scherm.
Concrete acties die ondernomen zullen worden om deze doelstelling te realiseren zijn:
- Uitwerken van een communicatiestrategie om boseigenaars actief te informeren over het project en te motiveren om met hulp van experten kloempen aan te planten in hun bos.
- Uitrol van de communicatiestrategie om bosbeheerders uit het Waasland zo goed mogelijk te bereiken en te activeren. Dit zal ook de organisatie van 1 of 2 infomomenten omvatten.
- Begeleiding op maat van de boseigenaar gedurende het ganse project, van eerste kennismaking en uitleg over kloempen tot de aanplant.
- De bosomvorming financieel haalbaar maken voor de individuele boseigenaar door de aanplantingen te groeperen in een bestek om zo tot een scherpe prijs te komen. Verder voorzien we investeringsmiddelen om tussen te komen in de prijs voor de aanplant en de nodige wildbescherming alsook in de kosten van het steenmeel en het verspreiden van het steenmeel. - Verbetering van de bosbodem op arme zandgronden zodat naaldbossen beter bestand zijn tegen klimaatverandering
Heel belangrijk voor de bosvitaliteit is de bosbodem, daar halen de bomen en planten immers hun voedingsstoffen en water vandaan. De Bosgroep wil in samenwerking met de projectpartners de bodemvitaliteit verhogen en de bodemverzuring tegengaan.
Concrete acties die ondernomen zullen worden om deze doelstelling te realiseren zijn:
- Het herstel van de bodem willen we activeren door bij elke aangeplante kloemp (zie doelstelling 1) een steenmeelgift aan te brengen. Steenmeel gaat de verzuring geleidelijk tegen, start het bodemleven terug op en zorgt - in combinatie met de nieuw aangeplante bomen - voor een gezonde humusvorming, met een vitale bosbodem tot gevolg.
- Daarnaast willen we bij 25 hectare recent geplante kloempen langsgaan om deze aanplantingen van een steenmeelgift te voorzien. Deze aanrijking moet ook deze kloempen verhoogde groeikansen bieden en de bodemecologie in deze bospercelen activeren.
Samen (doelstelling 1 + 2) gaat het dus om 55 hectare naaldbos dat wordt gerevitaliseerd. - De kennis over het klimaatadaptief bosbeheer (‘bosrenovatie’) vergroten zodat de bosomvorming in alle bossen een grotere kans op slagen krijgt
Kennis is kracht! Goed geïnformeerde boseigenaars, lokale besturen, professionelen en inwoners en recreanten verhogen sterk de slaagkansen van de bosomvorming. Via opleidingen aan boseigenaars, het maken van informatieve publicaties en het uitnodigen van zowel boseigenaars als burgers voor laagdrempelige activiteiten willen we iedereen betrekken bij de bosomvorming op lange termijn.
Concrete acties die ondernomen zullen worden om deze doelstelling te realiseren zijn:
- Uitrol van de voorziene acties in het communicatieplan, met o.a. ontwerpen van communicatiemateriaal om boseigenaars en de lokale gemeenschap in te lichten over klimaatadaptief bosbeheer.
- Het organiseren van opleidingen voor boseigenaars i.s.m. externe dienstverleners (opleidingsprofessionals uit de sector)
- Het organiseren van opleidingen voor professionelen (ambtenaren, groenbeheerders…) om ook bij hen de kennis te vergroten over het klimaatadaptief bosbeheer. Eveneens i.s.m. externe dienstverleners (opleidingsprofessionals uit de sector)
Lochristi, Beveren-Waas, Sint-Gillis-Waas, Wachtebeke, Moerbeke-Waas, Stekene, Waasmunster
Charles De Kerchovelaan 189
9000 Gent
België