In tijden van fusie tussen gemeenten staat de leefbaarheid van dorpen nog sterker op de agenda. Het bestuur van Deinze hecht onder de noemer #Deinze2040 veel belang aan kwalitatieve dorpskernvernieuwingen, gemeenschapsvorming, authenticiteit, inclusie en verbinding. In 2022 organiseerde Deinze de ‘Ronde van de Dorpen’ in het kader van de opmaak van het beleidsplan ruimte. Daar was de nood aan behoud van de eigen identiteit voelbaar, met een bijkomende nood aan vitalisering. Die vitalisering betekent niet meer lawaai of feesten, maar een dynamiek tussen dorpsbewoners en dorpen onderling. Dit project stelt verbinding en dorpen centraal. We kiezen voor een geïntegreerde aanpak, met focus op gemeenschapsvorming en sociale inclusie, vergroening en ontharding van dorpskernen, de toeristische valorisatie van de Deinse dorpen en hun authenticiteit.
Drie dorpen: Zeveren, Vinkt en Meigem
Het project ‘luister, snuister en fluister’ focust op 3 dorpen: Zeveren, Vinkt en Meigem. Deze dorpen zijn landschappelijke en historische pareltjes die een betere ontsluiting behoeven voor zachte recreatie en beleving. Ze zijn geografisch verbonden, met elk een bijzondere identiteit. Sinds de fusie van Deinze in 2019 is de roep naar het behoud van eigenheid groot. We ontwikkelen 3 luisterwandelingen, die het DNA en de troeven van een dorp in de verf zetten en de fierheid van de inwoners uitstralen. De kerngedachte bij deze wandelingen is ‘verbinding’: verbinding door verhalen, natuur, erfgoed; verbinding tussen mensen; verbinding met het dorp en met de gemeente.
Een culturele, cocreatieve en inclusieve luisterwandeling doorheen drie dorpen
De luisterwandelingen zullen 3 lussen vormen. Ze worden cocreatief door en met de inwoners opgesteld en ingesproken. De stem van de inwoner als ambassadeur en hoofdrolspeler in een eigen dorpsverhaal. Eigenaarschap, authenticiteit en gemeenschapsvorming staan centraal. Om inwoners te bereiken, te groeien naar eigenaarschap en de verhalen te capteren wordt procesmatig en participatief gewerkt. We werken samen met het lokale sociale weefsel en gaan inclusief tewerk. KADE (kunstenacademie Deinze) helpt bij de audiocaptatie en storytelling. Het proces flankeren we met campagnematige acties door samenwerking met ‘We are all ears’: met mobiele luisterbankjes gaan we op stap om verhalen te capteren. Aan deze luisterinvasie nemen ook kinderen en jongeren deel. Het format van de luisterwandeling heeft een duurzaam karakter door de participatieve opbouw en het gebruik van specifieke technologieën. We combineren de toepassing van de erfgoed app en podwalks. Deze technologieën laten een verschillend gebruik toe, voor andere doelgroepen. Klank en beeld zijn mogelijk bij de erfgoed app. Een vorm van gamification en augmented reality werken we uit tijdens het project, afhankelijk van de beschikbare documentatie of beeldende informatie. Voor jongere doelgroepen of meer actieve wandelaars is dit uiterst geschikt. De podwalks zijn meer voor de stiltezoeker, waarbij de smartphone in de rugzak blijft zitten en alleen klank de gids door het landschap wordt. Beide technologieën zijn GPS-gebaseerd en dus is de impact op het landschap zeer gering. Voor de 3 wandelingen wordt telkens een startbord geplaatst met daarop de wandellus en context.
We are all ears
De luisterwandelingen zullen ruime weerklank krijgen dankzij de samenwerking met vzw ‘We are all ears’ van Deinzenaar Evy Gruyaert. Deze vzw zet verbinding en authenticiteit centraal, in een wereld van polarisering. Deinze wordt pionier voor ‘We are all ears’, wat de luistercultuur van en in onze stad verhoogt/accentueert. Door de plaatsing van een luisterbank, die in de toekomst op verschillende plekken in Vlaanderen zal verschijnen, krijgt het project een toeristisch surplus voor de regio.
Vergroening en ontharding
De luisterwandelingen zullen vooral aansluiting vinden bij bestaande trage wegen. Missing links die opduiken, trachten we weg te werken om zo het waardevolle tragewegennetwerk uit te breiden. Op de wandellussen komen ook rustplekken, door de plaatsing van een (picknick)bank/luisterbank. Daar voorzien we bovendien voldoende groenelementen en waar mogelijk ontharding.
Zeveren
In Zeveren zijn onder impuls van het project Toren-Breed cocreatieve stappen gezet naar een herbestemming van de kerk tot dorpshuis. Deinze ondersteunt i.s.m. Avansa de prille trekkersgroep van inwoners. Vanuit de trekkersgroep klonk de nood aan verstilling in het dorp. Die zoekt men in duurzame afscheidingen tussen kerkhof en dorpshuis, ontharde verblijfsplekken, stille ruimtes, troostplekken en natuurbeleving. Zeveren is een natuurparel, deel van het natuurpark Levende Leie. De vallei van de Zeverenbeek bestaat uit diverse biotopen: uitgestrekte meersen, dotterhooilanden, broekbos en bloemrijke ruigtes. Natuurpunt doet er het beheer van ca. 55 ha. Zeveren Plancke is een knuppelpad dat voor een zachte verbinding met Deinze zorgt.
De luisterwandeling in Zeveren is de eerste die we uitwerken en die bovenstaande eigenheid van het dorp valoriseert. De trekkersgroep zal in de lente 2024 eerste passen zetten in het uitproberen van een luisterwandeling. Tijdens het project wordt de wandeling verfijnd en verbreed: via o.a. een luisterinvasie bekijken we waar missing links of extra noden zijn. We integreren in dit project activiteiten omtrent stilte en troost met de expertise van FERM en gaan na wat de mogelijkheden zijn met de nieuwe ontharde verblijfsplek die in de zomer 2024 zal gefinaliseerd zijn. We onderzoeken de centrale rol die een stilteplek kan bieden aan de buurt en de bezoeker. De stilteplek wordt zo een brede plek, voor de bewoner die nu al betrokken is en zij die het nog moeten ontdekken.
Partners? Avansa, FERM, We are all ears, Ter Linde (woonhuis en dagcentrum voor volwassen mensen met verstandelijke beperking), trekkersgroep herbestemming kerk, Natuurpunt, JNM Leievallei, Cultuurregio Leie Schelde, Toerisme Leiestreek, KADE
Vinkt
Vinkt is een klein dorp, aan de Poekebeek en de Reigersbeek, dat zich kenmerkt door haar trieste, historische verleden. Tijdens W.O. II, in mei 1940, vond er een bloedbad plaats. Burgers werden er weergaloos door het Duitse leger afgeslacht. In 1968 werd er achter de kerk een herdenkingsmonument opgericht: een muur van 50 m. lang met gedenktekens van de gesneuvelden. Jaarlijks zijn er de Meidagen in Vinkt, waarin deze gebeurtenis op een respectvolle manier herdacht wordt. In 2003 ontstond de vzw ‘Vinkt Mei 1940: waartoe de mens in staat is?’, met een permanent bezoekerscentrum, reflectieruimte en documentatie, als tastbaar resultaat.
Vanuit verschillende doelgroepen blijkt de nood aan verleden-educatie en het ‘nooit vergeten’ van dit vreselijke gebeuren. Het resultaat van dit project in Vinkt wordt een luisterwandeling waarbij inwoners getuigen over de gruweldaden of verwijzen naar natuur die hen troost biedt.
Partners? Avansa, We are all ears, KSA Ahoy Vinkt, Natuurpunt, vzw Waartoe de Mens in staat is, Cultuurregio Leie Schelde, Toerisme Leiestreek, KADE
Meigem
Meigem kent eenzelfde tragiek: 27 burgers zaten opgesloten in de kerk en kwamen om het leven door een granaatexplosie. Jaarlijkse is er een Heilig Bloedprocessie, met taferelen uit het Oude en Nieuwe Testament. Meigem is een bloesemplekje in Deinze, met een lokale fruitteler, en een plek voor lokale ambacht, met een pottenbakker en kunstenaar.
In Meigem bouwen we een derde luisterwandeling uit, waar het accent ligt op de ontsluiting van missing links en de uitbouw van het tragewegennetwerk. Uit de Ronde van de Dorpen bleek ook de vraag naar de herbestemming van de kerk tot dorpshuis, met respect voor het historisch gebeuren. Dit gegeven zullen we ook participatief meenemen.
Partners? Avansa, We are all ears, ervaringsgerichte school De Sterrebloem, Natuurpunt, Cultuurregio Leie Schelde, Toerisme Leiestreek, KADE
Duurzame, schaalbare luisterwandelingen
De drie luisterwandelingen (in Zeveren, Vinkt en Meigem) zijn wandellussen die voorbij de uniciteiten van de dorpen glijden, terwijl ze diverse facetten belichten. Deze luisterwandelingen zetten mensen aan tot bewegen, beleven en luisteren, maar bieden ook kansen voor educatie over het verleden, over landschappelijke kenmerken, over hedendaagse uitdagingen, alsook over de typische eigenheid van een dorp. De luisterwandelingen hebben een duurzaam karakter, gezien ze op ieder moment van de dag kunnen beleefd/gewandeld worden. En bovendien ontwikkelen we een format dat daarna ook in de andere dorpen van Deinze kan toegepast worden. Door deze projectervaring zal dit naderhand efficiënter kunnen verlopen.
Voor een diversiteit van doelgroepen
We betrekken verschillende doelgroepen in dit project. Het is een project voor, door en tussen mensen. ‘Voor’ is evident, de gebruikers zijn velerlei: eigen inwoners, toeristen, diverse leeftijdsgroepen afhankelijk van het gebruik van de erfgoed app of de podwalk, gidsen, scholen, jeugdverenigingen, … Slechtzienden kunnen eveneens genieten van de luisterwandeling, net als slechthorenden die we dan alternatieven aanbieden door de visuele verbeelding in de erfgoed app. ‘Door’ duidt op de participatieve en cocreatieve manier waarop we de wandelingen vorm zullen geven. De inwoners bundelen hun verhalen, gebaseerd op de luisterinvasie en andere methodieken, snuisteren in historische documenten, luisteren naar andere inwoners die inspiratie bundelen, … en op die manier krijgt de luisterwandeling inhoud. We adresseren hiervoor verschillende leeftijden, om een divers beeld te genereren. ‘Tussen’ betekent dat de wandelingen naadloos bij elkaar aansluiten. Een dorp is uniek, maar bestaat niet in een vacuüm. Alle dorpen zijn verbonden met elkaar, fysiek en mentaal. Ook dit nemen we mee in de storytelling.
Met een luisterend oor voor het ‘wel-zijn’ van mensen
Ieder jaar stijgt het aantal mensen met psychosociale klachten. Mensen kennen angsten, durven zichzelf niet te zijn, durven niet te spreken wanneer de luide massa praat, en verliezen in een tijd van digitalisering de echte verbinding met elkaar. Een dorp is de ideale proeftuin voor verbinding, waar verbinding wordt vereenvoudigd door nabijheid, identiteit en de aanwezige natuur. Onderzoek wees bovendien uit dat wandelen zeer goed is voor het welzijn van mensen.
Met aandacht voor vergroening en ontharding
Bij de creatie van de wandelingen zoeken we gericht naar bijkomende plekken voor vergroening en ontharding. We gaan hierbij na welke betekenis iedere plek heeft en welke invulling we eraan geven. Wat kan het betekenen voor de gemeenschap? Wat kan het betekenen voor een bezoeker? Wat kan het betekenen voor diverse leeftijdsgroepen?
Met ruimte voor verstilling, troost en luisteren
De nood aan stilte in een snel evoluerende wereld is groot. Ook de nood aan troost is onmiskenbaar aanwezig. We willen plekken voor positieve troost en verstilling creëren, die iedere passant op een eigen manier kan beleven. De drie dorpen kennen specifieke uitdagingen: de gruwelijke daden in Vinkt en Meigem, en de herbestemming van de kerk met aandacht voor een stille ruimte in Zeveren.
Alsook een vitalisering van de sociale cohesie
Meer bezoekers en meer wandelaars doen het dorp opleven. Ze zijn goed voor het economisch en sociaal weefsel. De bewonersgroepen die we zullen samenstellen, worden een plek vol dynamiek, met de blik weg van verstarring en verzuring. Ze ijveren voor een positieve invulling van het dorp en geven het dorp een duidelijk gezicht. We brengen mensen samen van alle leeftijden en organiseren activiteiten die dorpsgericht of dorpsoverschrijdend zijn. We trachten vereenzaming te doorprikken en gaan voor een intergenerationele beleving. Iedere wandeling is een eindproduct dat gevierd zal worden met de hele gemeenschap.
Deinze op de toeristische wandelkaart
De luisterwandelingen kunnen op ieder moment van de dag beleefd/gewandeld worden dankzij de app. Toeristisch is dit een aantrekkingspunt, waardoor Deinze nog meer op de wandelkaart wordt geplaatst. De troeven dan de Deinse dorpen worden via dit project versterkt en gevaloriseerd.
Meigem, Zeveren, Vinkt
Charles De Kerchovelaan 189
9000 Gent
België