Leader Meetjesland - Leievallei streeft naar klimaatrobuust plattelandsgebied waar landbouw en natuur floreren en elkaar zo veel mogelijk versterken. Hierbij worden verschillende doelstellingen geformuleerd voor cruciale uitdagingen waar de moderne landbouw mee geconfronteerd wordt. Een duurzaam verdienmodel voor landbouwers is één van de prioriteiten, samen met het versterken van biodiversiteit in landbouwgebied. Het inzaaien van de zogenaamde “overige ruimte”, bovenop akkerranden, is een mogelijkheid om agrobiodiversiteit en de diversiteit aan bestuivers een duw in de rug te geven (Mergeay J., Adriaens T. (2013)* .
Het vermarkten van bloemen en kruiden afkomstig van kruidenstroken kan een belangrijke win-winsituatie betekenen waarbij een bijkomend inkomen wordt verworven en ook de biodiversiteit in het landbouwgebied toeneemt.
In 2023 richtten Torsten en Brecht de feitelijke vereniging Biodivers FV op, met als doel de biodiversiteit winstgevend te maken voor landbouwers door lokale kruidenthee te produceren en te verkopen. De kruidenthee wordt verkocht onder de productnaam (on)kruid via webshop (zie link: https://www.on-kruid.be/), aan particulieren en B2B horecazaken. Het verpakken van de thee wordt uitgevoerd door mensen die werkzaam zijn in sociale ateliers. Het product speelt in op de vraag van consumenten die op zoek zijn naar producten met een positieve impact op ecologie, samenleving en economie. De ambitie is om in de toekomst met veel meer landbouwers de biodiversiteit op landschapsniveau te herstellen door (on)kruiden te zaaien. Hoe meer (on)kruid er groeit, hoe meer natuur, hoe meer inkomen voor de boeren en hoe meer zinvol werk voor de sociale ateliers.
Biodivers FV won met (on)kruid in februari 2024 de eerste social impact award van CERA (zie link: https://www.cera.coop/nl/particulieren/nieuws/2024/20240223_n_winnaar_s…)
De uitvalsbasis van Biodivers FV is in Lievegem, waar op de boerderij (Rostraat 2, 9930 Zomergem) in 2023 een 3000 m² aan kruiden en bloemen werd gezaaid. De kruiden werden handmatig geoogst, gedroogd, versneden en gesorteerd en zorgvuldig geblend tot kruidenthee. Momenteel zijn er twee smaken ‘AKKER’ en ‘WEIDE’ samengesteld door theesommelier Ann Vansteenkiste. Ook twee andere landbouwers in Oost- en West-Vlaanderen zaaiden en oogstten kruiden in 2023. De interesse van andere landbouwers, waaronder Groentegem (zelfplukboerderij), om deel te nemen aan dit initiatief neemt toe.
Het projectidee is ontstaan vanuit de noodzaak om het productieproces, oogst- en verwerkingsmethodes te optimaliseren. Daarnaast wil het project meer sociale impact creëren door boer en burger te verbinden en samen te werken met de lokale sociale economie.
- Optimaliseren van productie van lokale kruidenthee voor meer ecologische impact
De oogst en de verwerking worden tijdens het project geoptimaliseerd door het bouwen van een eenvoudige verwerkingslijn en de aankoop van geschikte machines. Door het maaien, drogen, versnijden en sorteren machinaal uit te voeren, kan de productiekost per eenheid verlaagd worden en de productie vergroot worden. Aangezien het verwerkingsproces van kruidenthee nieuw is, moeten verschillende machines getest worden alvorens de meest geschikte machines aan te kopen. Geschikte machines zorgen ervoor dat de productie kan opgeschaald worden en op die manier meer landbouwers kruiden kunnen inzaaien.
Als onderdeel van het streven naar innovatie zullen nieuwe smaken en producten getest worden in samenwerking met betrokken burgers. Het Plattelandscentrum biedt expertise en haar brede netwerk aan voor verdere productontwikkeling met gedroogde kruiden. Het veld in Zomergem doet dienst als proefveld en op de Huysmanshoeve in Eeklo wordt een tweede proefveld aangelegd met kruiden, bloemen en struiken die smakelijk zijn en biodiversiteit verhogen. Er wordt een afsprakenkader gemaakt voor samenwerking met toekomstige nieuwe landbouwers dat duidelijkheid schept over wie zaait, onderhoudt en oogst. Er worden prijsklassen bepaald voor de oogst en er wordt tijdens het project gezocht naar drie nieuwe landbouwers in het Meetjesland. De ambitie van Biodivers FV reikt verder dan een vereniging; ze streeft ernaar een startup te worden en in 2024 een geschikte rechtspersoon op te richten. Welke rechtspersoon het meest geschikt is, hangt af van de gewenste juridische structuur, fiscale overwegingen en aansprakelijkheid. Het nodige advies wordt hiervoor gevraagd. - Samenwerken en verbinden van boer en burger voor meer sociale impact
Het project wil een netwerk creëren dat boer en burger verbindt door samen te werken met de lokale sociale economie, een sociaal-cultureel aanbod te ontwikkelen en smaakvolle producten te maken. Een deel van het verpakken van de kruidenthee wordt uitgevoerd door Spoor5, een kleinschalige sociale werkplek in het Buurtpunt Onder ‘t Perron in Landegem. Tijdens het project wordt verder uitgezocht hoe er meer kan worden samengewerkt met sociale werkplekken uit de buurt. (on)kruid kan daarvoor ook rekenen op de steun van CERA. Avansa en het Plattelandscentrum werken een sociaal-cultureel aanbod uit en brengen mensen samen met dezelfde interesse. Deze acties richten zich op het sensibiliseren van een nieuw en breder publiek, het vergroten van de kennis over biodiversiteit en het mobiliseren van vrijwilligers die een actieve rol willen spelen. Er wordt een info-sessie uitgewerkt die in diverse contexten kan worden ingezet en een format voor meewerkdagen met als doel die ook na het project regelmatig te laten plaatsvinden. Avansa organiseert in dit kader een tiental activiteiten, Het Plattelandscentrum 3 activiteiten. Daarbij wordt gestreefd naar een goede samenwerking met de diverse belanghebbenden uit de omgeving of bij uitbreiding uit de gemeente: lokale besturen (Lievegem en Eeklo), lokale sociale-culturele verenigingen (Landelijke gilden, Ferm, Natuurpunt, VELT, ...), lokale organisaties (oa. spoor5) en losse community-leden. De activiteiten worden gekoppeld aan de fasen in het 4D model van innovatie en design thinking (zie bijlage). Door deze fasen te volgen als een iteratief proces worden duurzame oplossingen bedacht voor meer biodiversiteit en natuur, waarbij de behoeften en perspectieven van alle belanghebbenden centraal staan. Smaakproeven worden georganiseerd om nieuwe producten te ontwikkelen. Voor de ontwikkeling en productie wordt gezocht naar geschikte partners in het Meetjesland. De twee demovelden zijn steeds het vertrekpunt voor de verschillende activiteiten. Met deze acties willen we een community creëren van boeren, burgers en sociale ateliers die ambassadeur zijn van een biodiverse omgeving. * Mergeay J., Adriaens T. (2013). Afwegingskader voor het gebruik van bloemenzaadmengseld ten bate van bestuivers en biodiversiteit. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2013 (INBO.R.2013.5). Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel.
Het project heeft verschillende doelstellingen die bijdragen aan het bevorderen van biodiversiteit, het versterken van de relatie tussen natuur en landbouw, en het stimuleren van samenwerking. Ten eerste is het project gericht op het betrekken van diverse groepen bij het landschap en het creëren van een gedeeld eigenaarschap. Hierbij wordt een community opgebouwd die zich inzet voor biodiversiteit en actief deelneemt aan het productieproces van (on)kruidenthee, evenals aan de monitoring van biodiversiteit op het veld. Daarnaast streeft het project naar een win-winsituatie voor zowel natuur als landbouw, waarbij dialoog, participatie en de verbinding tussen boer en burger centraal staan. Het biedt tevens kansen voor landbouwers die willen diversifiëren met streekproducten, zoals de creatie van 2 nieuwe streekproducten op basis van kruiden (kruidenthee en ijsthee), die worden verkocht via de korte keten. Het project richt zich ook op het inspireren van landbouwers om meer agro-ecologische principes toe te passen door in te zetten op ecosysteemdiensten. Hierbij worden landbouwers gestimuleerd om het landschap mede vorm te geven en de biodiversiteit op het platteland te verhogen, onder andere door het ontwikkelen van een verdienmodel voor landbouwers die kruidenstroken inzaaien. De doelstellingen omvatten volgende resultaten:
- Uitbouw van een eenvoudige verwerkingslijn voor het versnijden en sorteren van kruiden, waardoor de verwerkingscapaciteit met minstens 50% verbeterd wordt, met behoud van de huidige kwaliteit en volgens FAVV richtlijnen. Het doel is om 250 kg gedroogde kruiden te oogsten, drogen, versnijden en sorteren op jaarbasis.
- Aanleg van twee proefvelden met minstens 30 verschillende kruiden- en bloemensoorten tegen het najaar van 2024, samen 0,3 ha.
- Samenwerking met drie nieuwe landbouwers in het Meetjesland voor de aanleg van in totaal 1.5 hectare bloemen en kruiden.
- Opvolging van de biodiversiteit met een jaarlijkse biodiversiteitsmeting: vogeltelling, insectentelling (met sleepnetten en kleurvallen (zoals in het Meetnet Biodiversiteit in Agrarisch Gebied)), zoogdieren (visuele monitoring), muizenvallen en spadesteek.
- Oprichting van een geschikte rechtspersoon binnen de 6 maanden na het verkrijgen van de subsidie.
- Concrete samenwerking tussen Biodivers FV met minimaal 2 sociale werkplekken: Spoor5 en interesse vanuit De Pinte ‘Home Thaleia’.
- Ontwikkelen van een info-pakket, een format voor proefsessies en een format voor meewerkdagen die herhaaldelijk kunnen worden ingezet.
- Organisatie van minstens 10 contactmomenten waar burgers geïnformeerd en gesensibiliseerd worden en/of actief participeren.
- Het engageren van 20 vrijwilligers die een actieve rol opnemen als ambassadeur voor een meer biodiverse omgeving.
- Ontwikkeling van minstens 1 nieuw product en twee nieuwe smaken op basis van feedback van betrokken burgers.
- Publicatie van minstens 10 artikels, 1 video en sociale media content die minstens 5000 mensen bereiken, met regelmatige updates gedurende het project.
Eeklo, Lievegem
Charles De Kerchovelaan 189
9000 Gent
België