ACHTERGROND
De pastorij van Olen-Centrum werd gebouwd in 1769. Deze norbertijnenpastorij met vest werd tot 2001 door een pastoor bewoond. Het gebouw is een beschermd monument. De pastorij werd in 2020-2021 volledig gerenoveerd en is nu klaar voor een nieuwe toekomst.
In het voorjaar van 2023 startte het lokaal bestuur een zoektocht naar kandidaten die er een duurzame uitbating willen opstarten. Functies kunnen uiteenlopend zijn, maar in alle gevallen moet de invulling een maatschappelijke meerwaarde betekenen voor de Olenaar. De pastorietuin blijft publiek toegankelijk. Elke nieuwe functie moet respect hebben voor het historische karakter.
In deze periode hebben enkele Olenaars zich verenigd onder de noemer ‘Vrienden van de Pastorij’. Ze ijveren voor een invulling voor alle Olenaars, waar iedereen zich welkom voelt en over de vloer kan komen. Ze vonden bij RURANT vzw een partner om dit waar te maken. RURANT vzw zal gedurende enkele jaren werken vanuit de pastorij en op zoek gaan naar concrete en duurzame langetermijninvulling van de pastorij. RURANT zet hierbij haar expertise en ervaring in op vlak van projectwerking, samenwerkingsverbanden met diverse stakeholders, participatie, Veerkrachtige Dorpen, actief burgerschap, ... RURANT ijvert voor het behouden en versterken van een aantrekkelijk, leefbaar en dynamisch platteland in de provincie Antwerpen. Dat doen we nooit alleen. Voor elk project zoeken we geschikte partners om innovatief aan de slag te gaan. Je vindt in onze projecten of dienstverlening telkens een welbepaalde focus: we zetten in op ruraal ondernemerschap, streekontwikkeling en participatie.
PROJECT
RURANT vzw en De Vrienden van de Pastorij gaan samen met het lokaal bestuur op zoek naar een nieuwe invulling voor de pastorij in Olen-Centrum. We gaan participatief aan de slag met inwoners en stakeholders in het dorp voor het organiseren van activiteiten en evenementen in en rond de pastorij. We willen hierbij een samenspel creëren tussen verschillende locaties en werkingen in het dorp: de pastorij, het lokaal dienstencentrum Komie Geire, de kerk, het plein, …
Voor een optimale invulling van de pastorij in Olen gaan we te werk op 3 niveaus: de facilitator (het dorpshuis als context), de gangmaker (het dorp en haar omgeving als context), de innovator (de maatschappij en de wereld als context), zoals omschreven in de publicatie ‘Dorpshuizen op het Vlaamse platteland – hefboom richting het geconnecteerde dorp’ van IDEA Consult i.o.v. VLM.
- De pastorij als facilitator: een plek bieden aan initiatieven en dienstverlening vanuit organisaties en inwoners, een plaats waar activiteiten worden georganiseerd en ruimte voor ontmoeting wordt gecreëerd.
- De pastorij als gangmaker: de infrastructuur (gebouw en tuin) in functie stellen van een actieve werking van dorpelingen rond lokale thema’s, ontmoeting faciliteren die leidt tot samenwerking, verbinding en samenhorigheid binnen het dorp.
- De pastorij als innovator: de pastorij wordt een actor in maatschappelijke uitdagingen.
Om deze 3 lagen invulling te geven, zetten we in het project in op een dorpspuntontwikkelaar: iemand die lokale partners faciliteert, motiveert en ondersteunt en op basis van gedetecteerde noden op zoek gaat naar externe partners om een gedefinieerde maatschappelijke uitdaging in Olen aan te pakken en te komen tot een businessplan voor het dorpspunt in de pastorij. We voorzien hiervoor 0,2 VTE vanuit RURANT vzw: een dorpspuntontwikkelaar die gedurende 2 jaar aan de slag zal gaan om het dorpspunt uit te bouwen en te verduurzamen.
Definitie van een dorpspunt:
Een dorpspunt is een plek waar een aantal basisvoorzieningen die verdwenen zijn uit het dorp beschikbaar of bereikbaar gemaakt kunnen worden. Ook nieuwe voorzieningen die een antwoord bieden op hedendaagse noden of uitdagingen kunnen hier een plek krijgen. Een dorpspunt geeft invulling aan lokale noden en wensen, brengt mensen samen en zorgt voor verbinding.
Een dorpspunt heeft steeds een belangrijke ontmoetingsfunctie. De concrete invulling hangt af van de lokale noden, wensen en mogelijkheden.
Het project in grote lijnen:
- Behoefteanalyse, enerzijds uit cijfers en rapporten (analyse zorgzame buurten, gemeente in cijfers, dorpenmonitor, …), anderzijds vanuit potentiële gebruikers, inwoners, lokaal bestuur, stakeholders a.d.h.v. gesprekken en participatiesessies. Dit resulteert in een inzicht in de maatschappelijke noden binnen Olen (-Centrum).
- Faciliteren van activiteiten om leven en animo te creëren, de mogelijkheden van de pastorij en bijhorende tuin bekend te maken en te benutten;
- Eerste invulling van een dorpspunt realiseren, vanuit partnerschap met lokale organisaties en inwoners;
- Innovatieve ontwikkeling: op basis van de gedetecteerde noden uit de behoefteanalyse op zoek gaan naar externe partners, naar deskundigheid in die materie en met hen uitzoeken wat een dorpspunt in de pastorij voor die problematiek kan betekenen;
- Opmaak van een businessplan dat inzet op een duurzame, financieel gezonde en sterke werking op lange termijn.
RESULTATEN PARTICIPATIE TOT OP HEDEN
Tijdens een focusgroep op 21/02/2024 en een open participatieavond op 11/03/2024 werden o.a. volgende voorstellen geformuleerd:
- Een pastorij waar iedereen over de vloer kan en wil komen: ontmoeting staat centraal, combinatie van vrije inloop en georganiseerde activiteiten, specifieke doelgroepen aanspreken (bv. (niet-georganiseerde) jeugd, migranten, mensen met (mentale) beperking, …).
- In de pastorij willen we verschillende generaties verbinden en diverse doelgroepen bereiken: elkaar fysiek zien, activiteiten organiseren, samenwerking faciliteren, bv. cursuscentrum, kleinschalige bijeenkomsten, uitwisseling tussen verenigingen, huiswerkbegeleiding, samen voorwerpen repareren, samen kunst creëren, elkaar helpen en elkaar leren kennen, …
- Door activiteiten in en rond de pastorij te organiseren, tonen we deelnemers de weg naar en mogelijkheden van de pastorij. Mogelijke activiteiten: gezelschapsspelen, kinderanimatie, tuinieren, zomerfestival, workshops, huiskamerconcerten, meditatie, marktje, …
- De pastorij kan een thuisbasis zijn voor verschillende groepen, zoals RURANT vzw, het parochiesecretariaat, toeristisch uitvalspunt, ceremoniële functie, tentoonstellingsruimte, antennepunt voor dienstverlening, …
- We creëren een samenspel tussen verschillende interessante locaties in de dorpskern van Olen-Centrum: de pastorij en bijhorende tuin, het dorpsplein, lokaal dienstencentrum Komie Geire, de kerk, …
- In de pastorij gaan we flexibel om met de ruimtes. We gaan voluit voor multifunctioneel gebruik.
Het project zet in op meerdere doelstellingen zoals omschreven in de LOS.
We gaan voor de hedendaagse en toekomstgerichte invulling van een dorpseigen, beeldbepalend gebouw in Olen-Centrum, waarbij actief wordt ingezet op zinvolle verbinding tussen verschillende doelgroepen in het dorp en het innovatief aanpakken van maatschappelijke uitdagingen voor Olen.
We willen het gebouw multifunctioneel inrichten en gebruiken, met een zo hoog mogelijke bezettingsgraad. We mikken op een ideale combi tussen:
- Vrije inloopmomenten, een gebouw waar het fijn is om ook zonder vooropgesteld doel over de vloer te komen, te vertoeven, elkaar te ontmoeten;
- Een thuisbasis, de eerstkomende jaren voor RURANT vzw, maar ook voor verenigingen of groepen die geen eigen locatie hebben. We gaan steeds voor multifunctioneel gebruik van alle ruimtes;
- Georganiseerde activiteiten en evenementen, zowel door de “klassieke” verenigingen als door individuen of ondernemers. Deze kunnen zowel een wederkerig als eenmalig of experimenteel karakter hebben. Activiteiten worden zoveel mogelijk opengesteld voor alle geïnteresseerden.
We richten ons op verschillende doelgroepen, die elkaar leren kennen en elkaar helpen:
- Ondernemers;
- Verenigingen;
- Individuen (jongeren, nieuwkomers, jonggepensioneerden, ...);
- Andere potentiële stakeholders, zoals scholen, vzw's, groepen die zich vormen rond een bepaald thema of problematiek, ...
We werken hierbij nauw samen met het lokaal bestuur.
Het uitgangspunt is om eigenaarschap te geven aan gebruikers, actief burgerschap te stimuleren, deelnemers te empoweren en hen laten inzien wat hun waarde binnen een een werking kan zijn en hoe hun talent kan bijdragen aan een duurzame, zinvolle uitbating.
Uit de afgelopen participatiesessies blijkt dat deelnemers het potentieel bereik niet enkel binnen de grenzen van het eigen dorp zien, maar ook willen inzetten op inwoners van omliggende dorpen en passanten.
Om het gebouw optimaal te benutten, streven we naar ruime openingsuren en een multifunctionele, optimale bezetting.
DOELSTELLINGEN LOS
- Multifunctioneel gebruik van dorpseigen gebouwen versterken.
- Actie 1: Leegstaand en kansrijk patrimonium inzetten voor multifunctioneel gebruik en/of nieuwe samenleverings(woon)vormen.
--> De pastorij krijgt opnieuw een invulling voor het dorp. - Meer samenhang realiseren in dorpen tussen bewoners en tussen dorpen onderling. Kansen geven aan dorpennetwerken en sociale cohesie en inclusie. Elke inwoner van het dorp is op een duurzame wijze met de andere dorpelingen verbonden.
- Actie 1: Creëren van plekken waar spontane ontmoeting mogelijk is.
--> Zowel het gebouw als de tuin worden ingericht om spontane ontmoeting te faciliteren.
- Actie 2: Opzetten van initiatieven voor integratie van nieuwkomers.
--> Nieuwkomers in het dorp voelen zich welkom. Hun eigenheid en identiteit krijgt een plaats in het dorp. Ze worden betrokken bij het dorpsleven en kunnen hun ervaring en talenten inzetten.
- Actie 3: Projecten die inzetten op de samenwerking en interactie tussen dorpen, bv. door elkaars aanbod kenbaar te maken, door verplaatsingen tussen dorpen te vergemakkelijken.
--> De pastorij wordt de draaischijf van samenwerking binnen het dorp en met de omliggende dorpen. Bereikbaarheid van de pastorij en vanuit Olen-Centrum naar omliggende dorpen wordt meegenomen in de ontwikkeling van het dorpspunt. - Dorpen hebben een betaalbaar, bereikbaar en kwaliteitsvol aanbod van (basis)voorzieningen, met bijzondere aandacht voor alleenstaanden en minder mobiele mensen.
- Actie 1: Initiatieven rond buurtzorg – zorgen voor elkaar, het ‘kleine helpen’.
--> In een dorp schuilen veel talenten. Door in te zetten op elkaar leren kennen en verbinding, worden deze talenten zichtbaarder en bereikbaar voor anderen. Een deelnemer aan één van de participatiesessies gaf een mooi voorbeeld van de mogelijkheden: hij ging zelf een tijdje voor de klas van zijn kleinzoon staan, n.a.v. afwezigheid van een leerkracht. Als zulke mogelijkheden meer zichtbaar worden, meer bekendheid krijgen en bereikbaarder worden, kan dit een antwoord bieden op maatschappelijke noden binnen het dorp en de nabije omgeving.
- Actie 2: Dorpspunten in publiek/private partnerschappen voor ontmoeting en bereikbare basisvoorzieningen met aandacht voor kansengroepen.
--> We bouwen een dorpspunt uit naar voorbeeld van de studie 'Dorpshuizen op het Vlaamse platteland - hefboom richting het geconnecteerde dorp'.
Olen
Rurant vzw, Hooibeeksedijk 1
2440 Geel
België