Sponslandschap in de Damse Polders

In de Damse polders ontvouwt zich een projectlocatie die zich richt op het optimaliseren van de waterhuishouding in het gebied, druk uitoefent op de bodemverzilting in de regio en meer habitat voor kwetsbare soorten creëert. Wij willen het hemelwater niet alleen gebruiken in het kader van natuurinrichting, maar vooral ook om educatieve meerwaarde naar scholen en maatschappij te realiseren. In het noorden, nabij de grens met Knokke-Heist wordt het grootste deel van een weidevogelgebied van 8 ha extra bevloeid met een vernieuwde, krachtige plasdraspomp vanuit de Hoekevaart. Voor deze percelen is er nog geen beheersplan en zijn dusdanig niet subsidieerbaar door ANB. Drie voorheen afzonderlijke weilanden worden samengevoegd tot één weidecomplex. Dit type pomp wordt nog nergens geïmplementeerd en kan hier de 5,6 ha eenvoudig bewateren. In de resterende 2,4 ha (noordoostelijk perceel) worden de laantjes geaccentueerd en staan onder invloed van het hemelwater en lokale waterdynamieken. Als kers op de taart spelen deze percelen een rol binnen van het masterplan Landschapspark Zwinstreek. Dit Leader-dossier past binnen de visie van de verhaallijn ‘Op de grens tussen zoet en zout’. Met de klimaatverandering wordt een verhoogde verziltingsdruk verwacht, onder meer door de zeespiegelstijging en door verdroging. Door zoet water de tijd en ruimte te geven in te dringen in de bodem, creëren we een zoetwaterdruk op het zoute water. De inzet van de percelen liggen binnen een van de acht focusgebieden, nl. Natuurcluster Sluis – Cantelmolinie waar deze zone het accent legt op vernatting, verbinding van natuur en recreatieve ontsluiting (Actieplan: 1. Uitbouwen natte graslanden en weidevogelhabitats waar mogelijk). Het weidecomplex van dit project sluit aan binnen de pijler van vernatting. In een latere fase van het Landschapspark Zwinstreek kunnen we steunen op de inrichting van de missing links in het recreatieve netwerk waarbij ook oog is voor rust- en educatiepunten tussen de Damse Vaart en de polders van Damme, Knokke-Heist en Sluis (Actieplan: 12: Wandelverbinding vervolledigen Cantelmolinie - Damse Vaart).

In het projectgebied lopen drie brede grachten die een afwaterende functie hebben, er liggen een vijftal oude drinkpoelen die grotendeels verland zijn. De historische laantjes die in het verleden dienden voor drainage en de grachten zullen worden afgesloten van het omgeven grachten- en kanalenstelsel, waardoor lokale interne depressies water zullen vasthouden en flauwe hellingen naar hoger gelegen microruggen in en rond de 8 ha een gevarieerde flora en fauna zullen ondersteunen. Het (natte) grasland fungeert als een koolstofopslag, beschermt de potentiële onderliggende veenlaag en draagt bij aan het handhaven van een constante temperatuur in de omgeving, waardoor het de effecten van klimaatverandering tegengaat.

Het landschap van dit project vindt haar oorsprong bij het ontstaan en ontginnen van het Zwin. In de vroege middeleeuwen bestond het landschap uit schorren met zelden overstroomde getijdengeulen. In de 11e en 12e eeuw groeide de vraag naar landbouwgrond in de kustvlakte, wat leidde tot grootschalige inpoldering. Dijken werden aangelegd om stukken schor te beschermen tegen mariene overstromingen, in verschillende fases en met diverse kenmerken in de Zwinstreek. Dit proces omvatte ook de constructie van waterwerken zoals dammen en sluizen, en de opkomst van waterstaatkundige organisaties: polderbesturen. Niet alle dijken in de omgeving werden aangelegd in functie van landwinning. Zo zijn twee historische dijken, waaronder de Dijk van de Sweertspolder, die van oost naar west door het project loopt, een defensieve dijk. Oude dijken werden gebouwd met lokale materialen zoals klei, veen en graszoden. Het project wordt omringd door het Fort Sint-Frederik, Fort Sint-Donaas en Fort Sint-Job. Allen gebouwd in het begin van de 17e eeuw ter bescherming van het hinterland, waaronder de vaarwegen, kanalen en sluizen. Door de integratie van het natuurverhaal met dit historisch-recreatief onderdeel, wordt de identiteit van het gebied versterkt en opnieuw zichtbaar gemaakt voor de passant. Het weidecomplex is tevens bereikbaar via een veerpont die fietsers gebruiken om de Damse Vaart over te steken.

Vanaf de Damse Vaart-Noord, een drukbezocht fietspad, kan men de herinrichting waarnemen en kunnen voorbijgangers genieten van de natuur. De combinatie van water en weiland heeft een grote aantrekkingskracht naar watervogels allerlei, veel zeldzame soorten eenden zoals vb. slobeend, smient en wintertaling komen ’s winters pleisteren en ook tot broeden in het voorjaar. ‘s Winters pleisteren duizenden ganzen op de weilanden om zich tegoed te doen aan het malse gras. Nog belangrijker is het recent voorkomen van de boomkikker in het gebied, en vooral ook de zeldzame kamsalamander blijkt zich in de streek nog goed te handhaven. Bij wijze van proef werden al enkele grachten voorlopig afgedamd waarbij bijna onmiddellijk al vestiging van boomkikkers in de poelen verkregen werd.