Stokerij Van Damme, gevestigd in het landelijke Balegem (Oosterzele), is de laatste en meteen ook de oudste actieve landbouw- en jeneverstokerij in de Benelux. Ze is gehuisvest binnen de muren van een vierkantshoeve die teruggaat tot de eerste helft van de 19e eeuw (1862). De originele en nog steeds operationele stookinstallatie is zo uniek dat ze sinds 2021 beschermd erfgoed is. Vandaag is de 6de en 7de generatie landbouwstokers actief die een divers aanbod aan Balegemse graan- en fruitjenevers stoken. Vier sterke vrouwen kiezen voluit voor landbouw en ambacht, en laten daarvoor tradities samengaan met innovaties. Landbouwverbreding zorgde in de afgelopen decennia voor extra activiteiten en een extra toegevoegde waarde: een bed & breakfast, een koffiehuis, een vergader- en feestzaal, een jeneverwinkel en een korte keten winkel met o.a. een aanbod aan seizoens- & streekgebonden producten en hoevevlees van eigen kweek.
Het familiebedrijf staat met haar beide voeten in de 21ste eeuw, maar de wortels gaan tot 7 generaties terug. Het is een uniek verhaal dat niet enkel een bijzondere familiegeschiedenis vertelt, maar ook deel uitmaakt van het verhaal van de lokale inwoners. Het is een iconische plaats waar vele generaties zich mee verbonden voelen en herinneringen aan hebben. Een uniek landbouwverhaal dat zorgt voor ontmoeting en verbinding.
Stokerij Van Damme heeft een bijzonder gesloten kringloopsysteem ‘van korrel tot borrel’: van het telen van eigen graan, tot het graanafval van het stookproces dat dient als voer voor de runderen. Op hun beurt zorgen de runderen voor bemesting van de akkers. Het is een systeem dat ervoor zorgt dat elke stap van het proces ter plaatse kan gebeuren. Het illustreert onze toewijding aan duurzame landbouw.
Stokerij Van Damme is een gevestigde waarde en verwelkomt jaarlijks gemiddeld 30.000 bezoekers (zowel nieuwe als terugkerende). Desondanks blijkt het opmerkelijk kringloopsysteem, het verhaal en de geschiedenis van onze landbouwstokerij en het vakmanschap van het stoken weinig bekend. Dat wat Stokerij Van Damme zó uniek maakt, verdwijnt helaas naar de achtergrond. Bezoekers genieten wel van de eindproducten, maar missen vaak het volledige verhaal van de site. Als laatste en oudste landbouwstokerij in de Benelux willen we vanuit de context van een beschermd monument de kennis over het ambachtelijke stokerijproces en de circulaire landbouwcyclus delen. Vanuit de Stokerij zien we het als onze maatschappelijke rol om dit ambacht te borgen en te delen.
Om het bezoek van de huidige bezoekers te verdiepen en ook een bredere waaier aan doelgroepen aan te trekken, willen we de beleving van een bezoek inhoudelijk verbreden. Dit zullen we doen door een extra kwalitatieve belevingslaag toe te voegen, met een bovenlokale uitstraling en aandacht voor erfgoed en landbouw. De volledige stokerij-site wordt door de transformatie naar een belevingscentrum een dynamische en belevingsvolle plek waar geschiedenis, ambachtelijk vakmanschap en landbouw centraal staan.
We richten een educatieve belevingsplek in waarin bezoekers zowel autonoom als begeleid kennis kunnen maken met de oudste en laatste nog werkende landbouwstokerij van de Benelux. We documenteren en delen in de educatieve belevingsruimte de geschiedenis van de stokerij, het ambachtelijk stookproces en de verwevenheid in het (landbouw) landschap. We hebben hierbij ook aandacht voor de maatschappelijke bewustwording rond verantwoorde alcoholconsumptie. In de educatieve belevingsruimte willen we de band tussen burgers en landbouwers versterken door het verhaal van de landbouw en het uniek gesloten kringloopsysteem op de landbouwstokerij begrijpelijker te maken voor een breed publiek.
Daarnaast wensen we de verschillende functies op de site beter te connecteren, om zo de locatie te transformeren tot een gelaagde, dynamische belevingsvolle plek, met een toeristisch informatiepunt als centrale hub in de Vlaamse Ardennen. Daarmee is het, naast een plek voor beleving, ook een plek voor ontmoeting, rust en informatie voor de buurt en breder publiek.
De aantrekkelijke openingstijden en ruime parkeergelegenheid voor auto en fiets zijn nu al grote troeven voor het aantrekken van recreanten. Door de verdieping van de beleving op de site en de uitbreiding tot toeristisch infopunt kan Stokerij Van Damme een nog waardevollere rol spelen als ambassadeur van de regio. We wensen volop in te zetten op duurzame mobiliteit, laadpalen en wayfinding in en rond de site zodat bezoekers hun aanbod op maat kunnen samenstellen.
Stokerij Van Damme als belevingscentrum is een plek die een heel diverse doelgroep aanspreekt: gezinnen met (jonge) kinderen, intergenerationele families, fiets- en wandeltoeristen, jeneverliefhebbers en bedrijfsbezoekers. We streven ernaar onze doelgroepen actief te betrekken door de peergroup op te roepen, te voorzien van informatie, hun input te verkrijgen over het project en getuigenissen van lokale inwoners over de streek en de Stokerij te genereren. Door deze interactieve betrokkenheid streven we niet alleen naar een verdieping maar ook naar een verbreding van de beleving, met als uiteindelijk doel een diverser publiek te genereren.
Voor de conceptfase en verdere inhoudelijke invulling van het belevingscentrum werken we nauw samen met Toerisme Vlaamse Ardennen, Erfgoed Viersprong, Cultuurregio Route 42, EROV en de gemeente Oosterzele. Door de specifieke kennis van bovengenoemde partners vergroten we de impact van ons initiatief en versterken we de lokale en regionale streekidentiteit en - verbondenheid.
- Het creëren van een innovatief, informatief, actief en educatief belevingscentrum.
Het stoken van jenever, het runnen van een landbouwbedrijf, het in ere houden van ambachten in erfgoedgebouwen: dat zijn geuren, geluiden, smaken en handelingen die verwondering en bewondering oproepen. De Stokerij Van Damme heeft haar wortels verankerd in het verleden, maar haar blik op de toekomst gericht in een steeds veranderende maatschappelijke context en wil dit verhaal en deze beleving doorgeven aan de volgende generaties. We bouwen op innovatieve wijze het verhaal op rond het duurzaam kringloopsysteem, de familiegeschiedenis, het vakmanschap van het ambachtelijk stoken en maken de toeristische troeven van de regio beter kenbaar a.d.h.v. van een gelaagd belevingscentrum en toegankelijke site. We maken gebruik van het bestaande archief van de stokerij, dat verder wordt aangevuld met nieuw te verzamelen materiaal, o.a. door een oproep naar getuigenissen, verhalen en ervaringen van de lokale inwoners.
Voor deze uitwerkingen willen we referentiebezoeken afleggen om good practices op te sporen. Op basis van de ervaringen en verwachtingen wordt daarna het plan van eisen opgemaakt en vervolgens een creatief ontwerpbureau aangesteld die het totaalconcept kan uitvoeren a.d.h.v. een innovatief ontwerp met focus op landbouw- en erfgoededucatie. Het belevingscentrum moet tonen hoe we van ons eigen geteelde granen jenever stoken en waarbij de ‘afvalproducten’ gebruikt worden als dierenvoeding. Het verhaal dient te illustreren hoe elke generatie haar stempel heeft gedrukt op de stokerij en de verwevenheid met het landschap, de omgeving en de buurtbewoners weergeeft. Door deze toegevoegde beleving te creëren, versterken we de algehele kwaliteit van de bezoekerservaring. - Het ontwikkelen van de site als een toegangspoort van de toeristische regio Vlaamse Ardennen (VA).
Omwille van de gunstige ligging in het uiterste noordoosten van de toeristische regio VA en de situering in de nabijheid van de N42 en de op- en afrit E40 vormen Oosterzele en Stokerij Van Damme voor vele bezoekers aan de regio ‘de poort van de VA’. De ambitie is om de site en de omgeving verder te ontwikkelen als toegangspoort van de toeristische regio VA. We willen focussen op de inrichting van een aantrekkelijk infopunt waar ruimte is voor de unieke eigenschappen en producten van de streek, zoals wandel- en fietsroutes, erfgoedwandelingen, lokale streekproducten, producenten en het verhaal van de korte keten.
Om deze doelstelling te bereiken, zullen we verschillende aspecten integreren:
Het toeristisch infopunt wordt geïntegreerd in het belevingscentrum dat fungeert als een rust- en infopunt.
We zorgen voor een georganiseerde fietsenstalling en oplaadpunten voor zowel elektrische fietsen als wagens, waardoor duurzame mobiliteit wordt gestimuleerd.
De ontwikkeling en implementatie van vernieuwde communicatie staat centraal. De site wordt gepresenteerd als een totaalervaring met een belevingscentrum en infopunt. Ze wordt gepromoot als een plek voor educatief genieten in het hart van de VA.
Concrete acties omvatten o.a. het uitwerken van originele en duidelijke bewegwijzering die de bezoeker leidt naar het infopunt. Vandaar kunnen bezoekers de regio verder ontdekken, waardoor de site fungeert als de ideale startplek voor een verkenning van wat de VA te bieden heeft.
Voor de realisatie van dit toeristisch infopunt, de actualisatie en de continuïteit ervan werken we nauw samen met de dienst toerisme van de gemeente Oosterzele en Toerisme VA. Een samenwerking met EROV zien we hier m.b.t. het mee uitdragen van de streekproducten. - Stokerij Van Damme als een sociale en lokale ontmoetingsplek.
Naast de landbouw- en stokerijactiviteiten heeft de Stokerij ook een belangrijke ontmoetingsfunctie. Het is een bruisende plek voor zowel individuele bezoekers, groepsbezoekers als lokale verenigingen en organisaties uit de ruime regio. Het koffiehuis is vandaag al heel laagdrempelig en zorgt voor ontmoeting. Het belevingscentrum als dynamische ruimte komt tegemoet aan de vraag naar ontmoeting en het ter beschikking stellen van een ruimte voor organisaties en verenigingen.
Bovendien trachten we de interactie met bezoekers te verhogen en hun betrokkenheid te vergroten door extra belevingselementen toe te voegen. Hierbij richten we ons op het creëren van een uitnodigende sfeer waar bezoekers zich welkom voelen om zelfstandig de site te verkennen, terwijl verenigingen een geschikte ruimte vinden om hun activiteiten te ontplooien. De multifunctionaliteit van de site dient als hefboom voor activiteiten en evenementen. Door samenwerking met diverse partners en het actief betrekken van de lokale gemeenschap in de aanloop naar de uitwerking (bevraging), streven we naar een levendige ontmoetingsplek die niet alleen het erfgoed en de landbouwgeschiedenis viert, maar ook fungeert als een verbindend element voor de mensen in de regio.
Balegem
Charles De Kerchovelaan 189
9000 Gent
België