(Be)leefbare oases: multifunctionele ontmoetingsplekken

(Be)leefbare oases: multifunctionele ontmoetingsplekken

In drie verschillende gemeentes (Hechtel-Eksel, Houthalen-Helchteren en Lommel) worden er één of meerdere locaties aangepakt, dit steeds met het gemeenschappelijk doel het (her)inrichten van een multifunctionele ontmoetingsplek.

Voor de verschillende locaties zijn er gemeenschappelijk gewenste functies en inrichtingen, deze zijn:

• Een groene hangplek voor jongeren uit de buurt
• Groene 'hangplek' voor de ouderen uit de buurt
• Voldoende zitgelegenheden
• Plekken om tot rust te komen (volgens de methodiek van de luwte-oases)
• Duurzame belevingselementen voor verschillende leeftijden
• Ruimte voor ontmoetingsmomenten (o.a. ouders met kindjes, buurtfeest…)
• Zones voor bestuivers zoals bloemenweides met extensief beheer, inheemse heesters etc
• Aanplant van klimaatrobuuste groenvormen zoals bomen en struiken
• Introductie van pluktuinen
• Sensibilisatie rond verrichte werken (biodiversiteit, wateropvang …)

Naast deze functies wensen we ook specifiek te werken rond genderinclusieve speelruimtes. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat er een ongelijke bezettingsgraad is van openbare ruimtes, omdat bepaalde kinderen – vooral meisjes- minder worden meegenomen in het ontwerp van openbare ruimtes en daardoor minder speelmogelijkheden ontdekken.
Gemiddeld gezien geven meisjes vaak de voorkeur aan rustige en sociale speelvormen en spelen ook liever in kleinere groepjes samen. Jongens houden gemiddeld gezien meer van actieve, intensieve en ruige spelvormen en spelvormen in teamverband. Dit als we in het stereotype beeld van jongen en meisje denken, uiteraard zijn er rustige jongens en avontuurlijke meisjes. In plaats van te spreken over de biologische tweedeling – jongens en meisjes – zouden we ook eigenlijk meer moeten spreken over jongensachtig en meisjesachtig gedrag. Het gaat namelijk meer om gender dat niet naar biologische kenmerken verwijst, maar naar sociale, culturele en psychologische kenmerken die met een geslacht in verband worden gebracht. Als we kijken naar de manier waarop speelplekken zijn ingericht, valt het op dat deze vaker aansluiten op typisch ‘jongensgedrag’. Veel openbare ruimtes staan immers vol met afgeschermde, gestandaardiseerde sportplekken met enkele vaste speelelementen en/of open ruimten met een egale en harde ondergrond. Deze bieden wel de gelegenheid om de grove motorische vaardigheden te verrijken, maar het biedt vaak weinig kansen voor speelmogelijkheden op het gebied van creativiteit, verbeeldingskracht, sociale interactie en samenwerking. Terwijl hier juist vaker de behoefte van meisjes ligt. We moeten inzetten op inclusieve ontmoetingsplaatsen die aan ieders behoeften voldoen en waar iedereen zich welkom voelt.

De concrete acties die aan deze functies en inrichtingen vasthangen worden via participatieve momenten bepaald. Door te luisteren naar de wijkbewoners en actoren die (on)rechtstreeks betrokken zijn bij de projecten krijgen we zicht op de actuele uitdagingen op vlak van wonen, recreëren, open ruimte en klimaat die zich op en rond de locatie afspelen. Door hen inbreng en verantwoordelijkheden te geven binnen en na het het project, versterkt het ‘eigenaarschap’ van de dorpelingen. Mensen, sociale cohesie, landschap en wonen, zijn immers onlosmakelijk met elkaar verbonden. De participatie stopt niet na de inrichting. Via 'peters en meters' stimuleren we dat lokale mensen ook permanent een verantwoordelijkheid opnemen. Dat kan gaan over bv. een signaleringsfunctie (er is iets kapot, onderhoud nodig...), 'mooimakers' of klein groen onderhoud.

In Hechtel-Eksel wensen we de bestaande groene ruimte aan de Lang Voor en Dokter Antoon Beurskensstraat te opwaarderen. Momenteel bestaat deze ruimte uit een wadi, en een graszone, met daarrond wat opgaand groen, er zijn geen andere functionaliteiten.
Om de beeld- en leefkwaliteit te verhogen, zullen er verschillende gelaagde groenvormen worden aangeplant. Een deel van de wadi wordt ingezaaid of beplant. Heesters, bomen of heggen worden toegevoerd, plukfruit of eetbare planten geïntroduceerd.
Om de belevingswaarde te verhogen, gaan we speelse elementen toevoegen. Er worden gezellige plekjes gecreëerd waar buurtbewoners elkaar kunnen ontmoeten.
De exacte nieuwe invulling van deze ruimte wordt bepaald via participatie en co-creatie, waarbij buurtbewoners en belanghebbenden een cruciale rol spelen, aangezien zij de ruimte het meest zullen gebruiken.
Het hele co-creatie proces van het herinrichten van de wadi kan dienen als een pilootproject. Andere wadi’s in de gemeente of ontmoetingsplekken kunnen vervolgens volgens dit voorbeeld worden ingericht als good practice. Er worden educatieve infoborden geplaatst om burgers te informeren en hen mee te nemen in het verhaal.

In Houthalen-Helchteren loopt sinds een paar jaar een intensief participatietraject rond de inrichting van de open ruimte van Meulenberg . Binnen dit project wordt specifiek gewerkt aan de omgeving van de sporthal Berkenveld. Deze omgeving fungeert als groene long en natuurlijke stapsteen binnen de wijk. Naast de vraag achter aan een jeugdhuis/jeugdcentrum voor Meulenberg, bleek er eveneens nood aan een plek waar de bewoners van de wijk aan buitensport kunnen doen en elkaar op een ongedwongen, niet georganiseerde manier kunnen ontmoeten over verschillende generaties heen.
Op deze manier ontstond het idee om de buitenruimte van het jeugdhuis/jeugdcentrum in te richten als een groenruimte waar er kan gepicknickt worden maar waar er eveneens ruimte is voor sport. Suggesties die meegenomen worden uit het participatietraject: het voorzien van buiten-fitnesstoestellen of een beperkt veldje voor balsporten. Daarnaast worden functies opgenomen uit de eerder vernoemde lijst.
Deze ingrepen moeten ervoor zorgen dat niet alleen jongeren eigenaar worden van het nieuwe jeugdhuis en haar omgeving, maar dat deze groene ontmoetingsplek gedeeld wordt met gezinnen uit de wijk, sportende vaders of moeders enz. Het intergenerationeel eigenaarschap zal het gebruik van het domein Berkenveld en specifiek de groene ontmoetingsruimte aan het jeugdhuis stimuleren en positieve sociale controle voorzien.

In Lommel willen we een multifunctionele ontmoetingsplek creëren in de Biezenkuil.
De Biezenkuil ligt centraal tussen twee wijken. Deze hebben heel andere eigenschappen en dit weerspiegelt zich dan ook in de bevolking. Door de Biezenkuil in te richten, creëren we een ruimte die de verschillende bevolkingsgroepen en leeftijdsgroepen samenbrengt.
Uit de reeds uitgevoerde participatie door de wijkzorgregisseur kwamen al een aantal elementen naar voor waarvan de wijken aangaven er nood aan te hebben.
Een tweede locatie die uit het onderzoek kwam is de omgeving rond de parochiezaal Heide-Heuvel. Een deel rond de parochiezaal is geasfalteerd en het pleintje naast de parochiezaal wordt momenteel vooral gebruikt als parking. In de zomer is er sprake van een hitte-eiland waar niemand wil vertoeven.
Er werd aangegeven door de buurtbewoners dat ze deze locatie graag opgewaardeerd zien. Hiervoor zullen we een gedeelte ontharden en een gelaagde groene inrichting geven met enkele belevingselementen.

Het overkoepelend project dient als participatief voorbeeld voor andere wijken binnen het Leader gebied, maar ook landelijke buurten van andere gemeenten die nood hebben aan een nieuwe ontmoetingsplek kunnen inspiratie halen uit de good practices. RLLK zal er als hoofdpromotor voor zorgen dat het lerend netwerk ervoor zorgt dat 1+1+1+1 meer is dan 4. Een oplossing op 1 locatie kan -mits een bijsturing- wellicht ook dienen voor een knelpunt op een andere locatie. We betrekken de locaties op elkaar (wijkbezoeken) en zorgen voor een afsluitende inspiratiebundel van het project dat breed verspreid kan worden.