Het inrichten van landschappelijke speelelementen binnen de natuurlijke omgeving van het Vianderdomein

In het noordoosten van Tienen, een stad in Vlaams-Brabant, strekt zich het prachtige recreatiedomein Viander uit. Deze groene oase bevindt zich net buiten de kleine ring van de stad en vormt een belangrijke groene long aan de rand van het stedelijk gebied. Met een oppervlakte van maar liefst 8 hectare biedt het Vianderdomein een diversiteit aan natuurlijke en recreatieve voorzieningen die zowel inwoners als bezoekers van Tienen aantrekken.

Het domein ligt niet geïsoleerd, maar grenst aan een industriezone en ligt in de buurt van het Anemonenproject, een woonwijk in volle ontwikkeling. Dit maakt het Vianderdomein niet alleen tot een toevluchtsoord voor natuurbeleving en ontspanning, maar ook een bruisende hub die verbonden is met de omliggende gemeenschap en economie.

Binnen het domein vind je een verscheidenheid aan attracties en faciliteiten. Zo zijn er drie (vis)vijvers, waaronder een voormalig openluchtzwembad, die niet alleen een thuis bieden aan diverse vissoorten maar ook mogelijkheden voor recreatieve activiteiten zoals vissen en peddelen. Daarnaast zijn er twee speeltuinen, een waterspeeltuin en een minigolfbaan die garant staan ​​voor eindeloos plezier voor jong en oud. Een gezellige brasserie biedt de perfecte gelegenheid om te ontspannen na een dag vol activiteiten in het domein. En voor degenen die gewoon willen genieten van de natuurlijke schoonheid van het Vianderdomein, zijn er verschillende wandelpaden die je langs schilderachtige plekjes en verborgen juweeltjes leiden.

Een van de meest opvallende kenmerken van het Vianderdomein is de manier waarop het is geïntegreerd in het omringende landschap. De vijvers worden gevoed door het water van de nabijgelegen rivier de Gete, waardoor het domein een levendige en dynamische wateromgeving is. Bovendien wordt het Vianderdomein op toeristisch vlak ontsloten via het fietsknooppuntennetwerk en het nabijgelegen wandelnetwerk Getevallei, waardoor het een bestemming is voor liefhebbers van outdooractiviteiten en natuurliefhebbers.

Hoewel het Vianderdomein geliefd is bij de lokale bevolking, heeft het in de loop der jaren te maken gehad met achteruitgang en verwaarlozing. Gelukkig zijn er de laatste jaren tal van initiatieven genomen om het domein nieuw leven in te blazen en het potentieel ervan te benutten. Deze initiatieven, hoewel goedbedoeld, waren vaak fragmentarisch en misten een overkoepelende visie of beheerplan.

Recentelijk heeft de stad Tienen een belangrijke stap gezet in de revitalisering van het Vianderdomein door het grootste gedeelte van de naastgelegen historische perenboomgaard te verwerven. Deze boomgaard, gelegen op het laagste punt van Tienen, zal dienen als waterbufferbekken en een integraal onderdeel vormen van het uitgestrekte waterlandschap dat het Vianderdomein omvat.

Deze ambitieuze visie voor de toekomst van het Vianderdomein werd nog verder versterkt door de opmaak van het Meerjarenplan aan het begin van de huidige bestuursperiode. Een brede burgerbevraging wees uit dat de herinrichting van het Vianderdomein een van de belangrijkste prioriteiten was voor de gemeenschap van Tienen. Dit leidde tot de benoeming van de Viander tot de nieuwe hotspot van Tienen en er werd een gedetailleerd actiepunt opgenomen in het Meerjarenplan om een ​​visie uit te werken en beheerplan op te stellen voor de toekomstige ontwikkeling van het domein. Om deze visie te realiseren en het potentieel van het Vianderdomein volledig te benutten, werd besloten om een ruimtelijk ambitieus en gedragen project te starten. Dit leidde tot de opmaak van een Masterplan voor het domein, waarbij het gerenommeerde team rond Atelier Romain werd geselecteerd via een open oproep van Team Vlaams Bouwmeester.

Het Masterplan, dat in november 2023 werd goedgekeurd door de Gemeenteraad van Stad Tienen, biedt een holistische en geïntegreerde visie op de toekomstige ontwikkeling van het Vianderdomein. Het streeft ernaar om een gezonde en veerkrachtige omgeving te creëren die niet alleen de natuur en biodiversiteit beschermt, maar ook ruimte biedt voor recreatie, educatie en sociale interactie.

Een van de belangrijkste doelstellingen van het Masterplan is het creëren van een sterk landschappelijk kader dat water- en rioleringsinfrastructuur, natuur, recreatie en waterbeleving met elkaar verbindt en in balans brengt. Hierbij wordt gestreefd naar een gezond en veerkrachtig watersysteem dat niet alleen de waterkwaliteit verbetert, maar ook bijdraagt aan de belevingswaarde van het domein.

Het plan bevat verschillende planconcepten, waaronder:

1. Activatie van de topografie en het waterlandschap met instroompunten vanuit o.a. het Vianderdal:
   - Instroompunten worden geïmplementeerd om de vijvers van water te voorzien, zowel van lokale bronnen buiten het domein als van overtollig regenwater op een natuurlijke wijze. Langs de Vianderdalstraat en Boomgaardendreefstraat zullen langsgrachten worden aangelegd om hemelwater op te vangen, te infiltreren en af te voeren naar de vijvers.
   - Er wordt gestreefd naar natuurvriendelijke oevers binnen het domein, met een flauw talud en een brede rietkraag. Ten minste 10% van het wateroppervlak moet beplant zijn om waterzuivering te bevorderen. Door het koppelen van meerdere waterbronnen wordt gestreefd naar het behoud van een gelijk waterpeil in de vijvers en een gezonde waterkwaliteit.
2. Ruggengraat van zachte mobiliteit en slimme inplanting + wayfinding:
   - Een 4 meter breed hoofdpad zal als ruggengraat dienen doorheen het domein, beginnend vanuit de Vianderdalstraat en verbindend met de bestaande padenstructuur van de perenboomgaard. Dit pad richt zich op fietsers en wandelaars en wordt voorzien van verlichting. Secundaire paden zullen een natuurlijke uitstraling hebben met aandacht voor esthetiek en functionaliteit, inclusief duidelijk leesbare toegangen en fietsenstallingen.
3. Verhoging van de beleefbaarheid van het domein door het inrichten van platforms:
   - Het Groenplein ten noorden van het domein zal worden voorzien van fietsenstallingen en een klein platform met een panoramisch uitzicht. De plage wordt een semi-verhard plein met ruimte voor ontmoeting en een zomerbar. Langs de oeverrand zal een cascade met stapstenen worden geplaatst en worden rustpunten langs de hoofdas geïntroduceerd.
4. Opwaardering van het speellandschap met o.a. een speeltuin aan de hoofdas:
   - Spelen wordt geconcentreerd aan de bovenzijde van het domein. Een veelheid aan speellandschappen wordt voorzien met o.a. een speeltuin aan de hoofdas. Deze zone wordt opgewaardeerd met nieuwe speelinfrastructuur gemaakt van hout. Langs de steile talud van de Anemoonpiste wordt een speeltrap geplaatst. De natuurlijke topografie aan de westelijke zijde van het domein heeft een veel geleidelijker verloop in hoogtelijnen dan de oostzijde. Dit biedt dan ook aanleiding om aan deze zijde van het domein de overgangen tussen water en land opnieuw vorm te geven. In tegenstelling tot de huidige beschoeide randen, nodigen de nieuwe oevers uit tot andere vormen van water- en  natuurbeleving en dragen ze bij aan een goede waterkwaliteit. De oevers worden kindvriendelijk ingericht. Dit betekent dat er door het verloop van de taluds wordt gezorgd dat kinderen hier kunnen spelen, zelf kunnen bepalen hoe nat ze worden en altijd makkelijk weer uit het water kunnen komen. Het oude zwembad ondergaat een transformatie tot een ondiepe speelpool, waar kinderen op warme zomerdagen volop kunnen genieten.
5. Luwteplekken o.a. ter hoogte van de nieuwe heemtuin en hondenlosloopweide:
   - Aan de westzijde van het domein worden natuurinclusieve programma's geïmplementeerd, waaronder het behoud en versterking van de bestaande boomgaard. Een heemtuin zal worden aangelegd met inheemse beplanting voor een natuurlijke parkervaring. Een afgesloten hondenlosloopweide biedt ruimte voor honden om vrij rond te rennen, met een gedeelte dat doorloopt in de kleine visvijver waar honden kunnen zwemmen.