Kasteeldomein Hof van Straeten als waterbuffer en voedselbos

In het kasteeldomein’ Hof van Straeten,’ gelegen te Varsenare, ontvouwt zich een veelzijdig project dat water, historie, natuur, landbouw, gastronomie en gemeenschap met elkaar verbindt. Het project omvat de integratie van de historische walgracht en vijvers, en de ontwikkeling van een kwalitatief voedselbos in een dynamisch watersysteem. Het project kan als een voorbeeldproject gelden voor de klimaatrobuuste blauwgroene functie die kasteeldomeinen in Vlaanderen kunnen hebben.

1. Dynamisch watersysteem:
   Het domein in zijn geheel functioneert als spons, dat een deel van de jaarlijkse neerslag zoveel mogelijk in zijn bodem opslaat en de grondwatertafel gunstig beïnvloedt. De vijvers, walgracht en grachtenstelsel worden ingeschakeld in een klimaatadaptief waterbeheer van de omgeving. Bij wateroverlast fungeren ze als complementaire buffers, die omwille van hun vertraagde afvoer, de Tollenaarsbeek ontlasten van water vanop het terrein. Tijdens periodes van droogte kan het vastgehouden water duurzaam worden ingezet voor de bevloeiing van het voedselbos.  De waterhuishouding van het perceel bestemd voor voedselbos wordt geoptimaliseerd door de aanleg van een innovatief systeem van peilgestuurd waterbeheer. Gelijktijdig wordt ook gewerkt aan een betere waterkwaliteit en ecologische opwaardering van de verschillende waterlichamen.  
2. Kwalitatief voedselbos:
   Met de realisatie van dit voedselbos zetten we een voorbeeldproject op de kaart met een verweving van biodiversiteit, klimaatdaptatie en gastronomie. Hoewel veel ‘voedselbossen’ meer weg hebben van fruittuinen, kiezen we hier voor een type van extensief voedselbos (zoals in voedselbos Haarzuilens en Ketelbroek in Nederland) waarbij biodiversiteit en voedselproductie volledig op elkaar zijn afgestemd. De principes waarmee dit voedselbos werkt zijn onder andere opbouw van een bosbodem die als spons fungeert, regeneratieve fertiliteit, het werken met een gelaagdheid van doorlevende soorten alsook het maximaliseren van de biodiversiteit (ook voor bestuiving en plaagbestrijding). Bovendien wordt er een dynamisch watersysteem aangelegd dat inspeelt op de samen met de doelstellingen van biodiversiteit en klimaatadaptatie wordt er hier een gastronomisch voedselbos ontwikkeld dat inspeelt op de culinaire streekidentiteit van het Brugse Ommeland. Hiervoor werden vergeten fruitrassen met verfijnde aroma’s reeds aangeplant, die eigen zijn aan historische kasteeldomeinen. Daarnaast zullen in dit voedselbos een brede waaier van nieuwe delicatessen (niet invasief) te vinden zijn waaronder pawpaw, nashipeer, hartnoot, Chinese mahonie, productierassen van kornoeljekers, scheuten van pimpernoot, vijfsmakenbes, udo en talloze andere soorten. De aanplant van vruchtdragende soorten is niet meegenomen in dit LEADER-dossier.
   Rondom het voedselbos komt een publiek toegankelijk wandelpad. Langsheen dit pad wordt een afscherming geplaatst om helderheid te scheppen over de publieke toegankelijkheid en als afscherming tegen vraatschade van kleinwild. Een infobord informeert wandelaars over activiteiten in het voedselbos alsook over duurzame voeding en biodiversiteit. 
   Om tot een voorbeeldstellend voedselbos te komen wordt er samengewerkt met het team op de Hogeschool Gent dat werkt rond het thema. Ook is het voedselbos reeds ter plaatse besproken met specialisten vanuit verschillende achtergronden waaronder historische fruitrassen (Dieter Dewitte, Pomko), notenteelt (Vincent Turkelboom), bosbouwkundige aspecten (Jan Goris, Bosgroep Houtland), wetgeving (Sander Van Daele, Bos+), bodemverdichting (Bert Everaert, Inagro), ontwerp van het watersysteem (Maarten Raman, Boerennatuur) e.a. Voedselbosspecialist Diderik Clarebout (Voedselbos de Woudezel) kwam ook ter plaatse meedenken. Ook is topspecialist Martijn Aalbrecht (de voedselboss) uit Nederland gekomen om kritisch mee te denken over het project.
3. Wandelpad als geïntegreerde wandelroute:
   Het Blauwe Torenpad en Trage – Wegen Wandeling kan verweven worden met het wandelpad dat langs en in Hof van Straeten slingert en fungeert als een verbindende route die niet alleen de historische vijvers aaneenrijgt, maar ook een schakel vormt in het lokale wandelroutenetwerk. Een rustpunt langs het pad biedt wandelaars de gelegenheid te genieten van de omringende natuur. Informatieborden vertellen het verhaal van het voedselbos van Hof van Straeten, waardoor het wandelpad niet alleen een fysieke verbinding is, maar ook een educatieve en culturele dimensie toevoegt aan de ervaring. De toegankelijkheid naar de percelen aan de andere kant van de Tollenaarsbeek wordt gegarandeerd door een reeds bestaand brugje. Het perceel verderop het wandelpad is tevens een wandelzone ingericht, waardoor deze uitbreiding van het wandelpad een goede connectie vormt met de rest van het pad.