De bestaande landbouwmodellen staan door klimaatverandering (verdroging, temperatuurstijging, onvoorspelbaarheid, …), maatschappelijke druk (meer oog voor dierenwelzijn, natuur en natuurbeleving, ), veranderende voedingspatronen (andere eiwitbronnen, exclusiever en exotischer, convenience, …) en daaraan gekoppeld wetgeving (Green Deal, nutriëntenwetgeving, dierenwelzijn, …) en sterke concurrentie uit andere landen en continenten onder enorme druk.
Door de massale en intensieve inzet van op KWS-gebaseerde producten (kunstmeststoffen, pesticiden, plastics, …) en de ligging op relatief korte afstand van de zeehaven in Antwerpen kon de overlevingslandbouw op de arme zandgronden in de Kempen de afgelopen 150jaar uitgroeien tot een zeer performant voedselsysteem dat op dit moment een veel ruimere regio bedient dan enkel de Kempen.
Gelet op de enorme uitdagingen die onze en de ons omliggende maatschappijen de komende jaren te wachten staan onder de vorm van klimaatmitigatie en -adaptatie zal elk alternatief landbouwmodel of verandering aan de bestaande landbouwmodellen even performant en even hoogwaardige producten moeten afleveren als de bestaande modellen. Onze toekomst is biobased en met minder dan 0,25ha grond per Vlaming zullen we elk alternatief moeten uitproberen. We zullen ook onze arme zandgronden zo hoogwaardig mogelijke producten moeten laten opleveren zonder de omgeving te zwaar te belasten.
Hennep is hiervoor een ideale teelt die ook al voor de industriële revolutie volop in de Kempen geteeld werd:
Men heeft aen een groot gedeelte van Braband den naem van Kempene gegeven, om dat het zelve schier niet anders als onvrugtbaere gronden vervattende, alleenelyk wat hennip of kemp kon voortbrengen.
Marcus van Vaernewyck, De historie van Belgis. D.J. Vanderhaeghen, Gent 1829 p. 32-3
Momenteel zijn er pogingen om hennep terug in de teeltrotatie te brengen omwille van de gemakkelijke teelt zonder veel input:
"Hennep is een eenvoudige teelt, die weinig stikstof, water en zonlicht nodig heeft om te groeien", gaat de ketenexpert verder. "Bovendien is hennep immuun voor verschillende plantenziekten en zorgt het voor een waardevolle afwisseling in het teeltplan. “
Prof. Gellynck,Hennepteelt in Vlaanderen (https://www.ugent.be/bw/nl/onderzoek/ugent-crelanleerstoel/overzicht-ar…), 03/10/2016
Langs de (financiële) opbrengstzijde lopen we momenteel nog sterk achter op onze voorouders. Uit verschillende gesprekken met initiatiefnemers zoals Greeninclusive, Exie, Cordeel, … bleek dat zij heel eenzijdig focussen op de inzet van de hennepplant als bouwmateriaal.
Onze voorouders gebruikten hennep voor textiel, papier, voeding, gezondheid, genot, constructiemateriaal, bouwmateriaal, … Hoe dichter een product bij ons lichaam komt hoe meer we bereid zijn eraan uit te geven (gerekend per eenheid van dat product). Voor gezondheid en voeding zijn we bereid meer uit te geven dan aan hetzelfde product als we dit als kledij wensen te gebruiken. Meer voor textiel dan voor papier. Meer voor papier dan voor constructiemateriaal zoals eetgerei of meubel. Meer voor constructiemateriaal dan voor bouwmateriaal.
De kunst in de landbouw is om de teelt zo van het veld te krijgen dat deze zo dicht mogelijk bij de mens kan terecht komen.
Hennep telen voor voeding en textiel zijn streng gereguleerde maar wettelijk toegelaten teelten. De teelt voor voeding is gemakkelijker te voeren op kleinere percelen en kan meer beschouwd worden als tuinbouw. De teelt voor textiel leent zich meer voor grotere percelen (akkerbouw) en kan passen binnen een (strenger wordende) teeltrotatie. Gelet op de landbouwkenmerken van Kempen Oost wordt in dit project enkel gefocust op de teelt voor hennepvezel.
Ondanks onze enorme vooruitgang op vlak van landbouwmechanisatie en onze grote traditie in het telen van hennep is de teelt van vezelhennep momenteel nog te onbekend wegens het ontbreken van een duidelijk verdienmodel. Vlaanderen is binnen Europa koploper in het ontwikkelen van hennepoogstmachines. Spijtig genoeg zijn onze loonwerkers, landbouwers en terreinbeheerders te weinig bekend met de oogstmogelijkheden en met de mogelijkheden die de teelt van lange vezelhennep met zich meebrengt.
- Uittesten van de vezelhennepteelt voor de productie van lange vezel op arme zandgronden.
- Introduceren van Vlaamse hennepoogsttechnologie.
- Kennismaking van landbouwers met hennepteelt voor de lange vezel.
- Monitoren koolstofopbouw gedurende hennepvezelteelt.
- Opstellen verdienmodel en aangepaste teeltrotatie.
- Aantonen kansen voor keten- en samenwerking rond vezelhennepteelt
a. Lange vezel voor textiel (15% van de biomassa)
b. Korte vezel voor constructiemateriaal, ruw textiel (15% van de biomassa)
c. Scheven voor bouwmateriaal (70% van de biomassa) - Her-erkenning van de naam Kempen
De ambities na afloop van het project:
2 akkerbouwers die de teelt van vezelhennep voor lange duur opnemen in de teeltrotatie
1 nieuw verdienmodel voor akkerbouwers op arme zandgronden
De opportuniteit om in stop te zetten landbouwbedrijven de eerste lokale verwerking van hennepvezel te voorzien
1 samenwerkingsverband tussen terreinbeheerders, schapenhouders en akkerbouwers voor de productie van lokale biobased vezels.
Bevestiging van de goede effecten van hennepteelt op bodemverdichting en bodemleven.
De verschillende doelgroepen:
- Akkerbouwers en in het bijzonder aardappeltelers. Om de volgende decennia aan rendabele landbouw te kunnen blijven doen dringen aangepaste teeltrotaties en verdienmodellen zich op met voldoende oog voor de draagkracht van de bodem.
- Schapenhouders. Schapen zijn de koeien van de arme zandgrondboer. Het houden van schapen neemt opnieuw toe. De combinatie van wol met hennepvezel kan een schitterend textiel opleveren. Nabegrazing van hennepvelden behoort tot de mogelijkheden.
- Loonwerkers. Loonwerkers gaan zich net als de landbouwers aanpassen aan dezelfde uitdagingen als de landbouwers. Hun machineparken en werkplanningen dient terzelfdertijd aangepast te worden.
- Onderzoeksgroepen en organisaties die vandaag met arme gronden, vezels, biobased, materialen en/of een combinatie actief zijn: Exie, Hooibeekhoeve, Wervel, Kamp C, Rurant, Inagro, Cordeel, Havenbedrijf, Regionale landschappen, Hogent, vakorganisaties (Boerenbond, ABS, Vlasverbond), Praktijkpunt Landbouw, Natuurpunt, ….
Ravels
Rurant vzw, Hooibeeksedijk 1
2440 Geel
België