Zeventien landbouwers uit Sint-Gillis-Waas hebben samen met Boerennatuur Vlaanderen, Viaverda en de gemeente Sint-Gillis-Waas een opmerkelijke stap gezet in de strijd tegen droogte en wateroverlast. In het gebied rond de Klokputweg werden 53 stuwen geïnstalleerd en vijf hoekputten hersteld. Dankzij deze ingrepen kan meer hemelwater worden vastgehouden, trager worden afgevoerd en beter infiltreren in de bodem – een belangrijke maatregel in de aanpak van de gevolgen van klimaatverandering. De stuwen worden geplaatst in kader van het PDPO-project ‘Klimaatrobuuste landbouw door stuwen’.
Meer impact door samenwerking
De nieuwe stuwen reguleren het peil in perceels- en baangrachten en zorgen ervoor dat regenwater lokaal kan infiltreren in plaats van snel af te vloeien. Hierdoor stijgt de grondwatertafel en wordt het risico op wateroverlast stroomafwaarts verminderd.
“De landbouwers in Sint-Gillis-Waas tonen dat we met relatief eenvoudige ingrepen een grote impact kunnen hebben op droogte én wateroverlast,” zegt Maarten Raman, projectcoördinator bij Boerennatuur Vlaanderen. “Ze bouwen als het ware een waterspaarpot op in de bodem, waar hun gewassen langer de vruchten van kunnen plukken in drogere periodes.”
Onderzoek bevestigt positieve impact
Viaverda voerde hydrologische metingen uit bij bij Wim Buytaert uit Meerdonk, die enkele jaren geleden zelf pionierde met het plaatsen van twee stuwen. Anne Waverijn van Viaverda bevestigt het potentieel van de maatregelen: “Uit ons onderzoek blijkt dat stuwen de droogtestress bij maïs met maar liefst acht dagen kan uitstellen. Daarnaast werd via peilbuizen een waterkolom van 43 cm gemeten in de gracht, wat leidde tot een grondwaterstijging van 26 cm tot op 10 meter afstand van de stuw.”
Draagvlak bij landbouw en beleid
De gemeente bracht het gebied grondig in kaart en werkte samen met de landbouwers aan de optimale locatie en stuwhoogte per perceel. “We zijn bijzonder fier dat we, samen met onze lokale landbouwers, dit innovatieve project konden realiseren,” zegt burgemeester Koen Daniëls. “De samenwerking met Boerennatuur Vlaanderen was cruciaal om landbouwers goed te begeleiden. Dit is een mooi voorbeeld van klimaatrobuuste landbouw in de praktijk.”
Lode Ceyssens, voorzitter Boerenbond: “Door land – en tuinbouwers te betrekken en te ondersteunen creëren we draagvlak en komen we tot haalbare en effectieve oplossingen waardoor de natuur- en milieudoelstellingen hand in hand kunnen gaan met een economische landbouwbedrijfsvoering.”
De investering werd deels gefinancierd vanuit het Agentschap voor Landbouw en Zeevisserij, dankzij een groepsaanvraag gecoördineerd door Boerennatuur Vlaanderen. De gemeente nam de kosten op zich voor stuwen die niet onder deze investeringssteun vielen.
De stuwen worden geplaatst door Werkers in Aanneming, die lokale landbouwers inschakelen voor de plaatsing van de stuwen, in samenwerking met WB Projects.
Administratieve drempels wegnemen
De realisatie van het project vergde een aanzienlijke administratieve inspanning. Voor de vergunningsaanvragen van de stuwen moesten 392 documenten worden opgeladen. Boerennatuur Vlaanderen nam deze taak op zich.
“Voor veel landbouwers is de papierwinkel een struikelblok,” aldus Raman. “Nochtans zijn stuwen één van de eenvoudigste én meest effectieve maatregelen tegen droogte. We vragen beleidsmakers om de administratieve lasten hiervoor te verlichten.”
Samen sterk, ook in de toekomst
Na de plaatsing van alle stuwen wordt een agrobeheergroep opgericht. Via dit platform kunnen landbouwers kennis uitwisselen, tips krijgen en gezamenlijk nieuwe initiatieven opstarten. “Samenwerking tussen landbouwers is cruciaal,” stelt Raman. “Vaak horen wij in het begin van een traject argwaan ten opzichte van het samen bufferen van water. In de praktijk zien we dat het eigenlijk heel goed verloopt. Dat komt omdat vele gewassen een gezamenlijke waternood hebben. Het groeiseizoen van bijvoorbeeld maïs of gras ligt heel gelijklopend.”
Praktisch en flexibel
Elke landbouwer behoudt de vrijheid om zelf de stuwhoogte te bepalen. Bij extreme weersituaties (bv. code oranje van het KMI) kan de gemeente of Boerennatuur Vlaanderen suggesties doen om collectief water op te houden of net af te voeren, in functie van het grotere maatschappelijke belang.
Meer informatie:
VLIF Niet-productieve investeringen voor milieu- en klimaatdoelen
https://www.boerennatuur.be/