Vijftien Kempense landbouwers hebben de voorbije twee jaar mee nachtvlinders op hun akkers geteld, om zo te bestuderen welke rol houtkanten daarin spelen. Samen met vrijwilligers van natuurorganisaties determineerden ze vijfhonderd verschillende soorten.
Het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete (RLKGN) startte in januari 2023 Gevlinderd Boerenland, een samenwerkingsproject met BOS+ en de Vlinderstichting. Het doel was dubbel: enerzijds oplijsten welke nachtvlindersoorten er op landbouwakkers en -weiden in de Kempense regio te vinden zijn, en concreet bestuderen welke impact houtkanten op de aanwezigheid van nachtvlinders hebben. Daarvoor zette de organisatie duo's van bereidwillige landbouwers en natuurvrijwilligers in. Het project liep net voor de zomer af, wat nu resulteert in de brochure Nachtvlindervriendelijke houtkanten.
“We konden samenwerken met vijftien landbouwbedrijven van verschillende types en verspreid over de regio”, zegt projectverantwoordelijke Joke Maes van RLKGN. “Omdat het niet zo evident is om de verschillende soorten nachtvlinders te determineren, kreeg iedere landbouwer hulp van een natuurvrijwilliger. De landbouwer zorgde ervoor dat de speciale ledemmers opgeladen waren en klaarstonden, de vrijwilligers gingen de volgende ochtend in alle vroegte de emmers controleren en de waarnemingen doorgeven aan de Vlinderstichting.”
Belangrijk voor ecosysteem
Hoewel de natte zomers van de voorbije jaren het veldwerk niet altijd eenvoudig maakten, vingen de duo's gespreid over 156 nachten maar liefst 9.346 nachtvlinders, goed voor 503 verschillende soorten. Dat is maar liefst een kwart van alle bekende nachtvlindersoorten in ons land. Ter vergelijking: er zijn in België maar goed honderd verschillende soorten dagvlinders. En een nachtvlinder is heel wat meer dan een mottige mot. “Nachtvlinders zijn ontzettend belangrijk voor onze ecosystemen”, benadrukt Joke Maes. “Zowel als volwassen vlinder als rups zijn ze een belangrijke voedingsbron voor vleermuizen, vogels, spinnen, enzovoort. Ze vormen als het ware de basis van de voedselpiramide. Maar ze zorgen samen met andere wilde bestuivers zoals bijen en zweefvliegen ook voor de bestuiving van landbouwgewassen. Nachtvlinders spelen hierin een unieke rol. Ze zijn actief wanneer andere bestuivers rusten én verschillende nachtvlindersoorten kunnen grote afstanden afleggen, wat de genetische diversiteit binnen gewassen ten goede komt.”
Dialoog tussen sectoren
Ook in het luik omtrent de houtkanten kwamen duidelijk bruikbare resultaten uit het onderzoek naar voor. “Uit de analyse van onze waarnemingen bleek dat er meer vlinders én meer soorten voorkomen in perceelsranden met een houtkant dan aan een kale perceelsrand. Houtkanten trokken ook minder mobiele soorten aan, net als meer soorten die afhankelijk zijn van bomen en struiken als waardplant.
Dat is de plant waarop de vlinder zijn eitjes afzet. We zagen ook in onze analyses dat niet alle houtkanten even goed scoorden in soortenrijkdom of aantal individuen. Die hangen sterk af van de complexiteit van de houtkant. Hoe meer variatie in struiken en bomen, hoe breder en hoger de houtkant, hoe beter.”
Die bevindingen zijn nu vertaald in een rijkelijk gedetailleerde brochure Nachtvlindervriendelijke houtkanten, waarmee het regionaal landschap zowel landbouwers als tuinliefhebbers wil inspireren om het lokale landschap wat rijker te maken met houtkanten en heggen. Hoewel het project Gevlinderd Boerenland officieel afgelopen is, bleek de samenwerking tussen natuur, landbouw en onderzoek bij iedereen veel enthousiasme teweeg te brengen.
“Het bleek een mooie opening voor een dialoog tussen sectoren die elders vaak tegenover elkaar staan. In januari is RLKGN gestart met het LEADER-project (Ge)wilde Bondgenoten. Samen met onder andere hogeschool Thomas More begeleiden we enkele landbouwbedrijven bij het inzetten van natuurlijke jagers zoals uilen en marterachtigen bij het inperken van overlast door muizen en ratten. We willen samen met landbouwers een toolbox opstellen waarmee zij op maat van hun bedrijf haalbare en nuttige maatregelen kunnen treffen”, besluit Joke Maes.
www.rlkgn.be/publicaties/brochure-nachtvlindervriendelijke-houtkanten