In 2023 hebben 3.396 landbouwers één of meer beheerovereenkomsten gesloten met de VLM, goed voor een totale oppervlakte van 8.323 hectare. Beheerovereenkomsten zijn contracten waarbij landbouwers tegen een vergoeding extra inspanningen leveren voor de biodiversiteit. Ten opzichte van 2022 nam het aantal deelnemende landbouwers af met 302 (-8 %) en het areaal met 1.129 hectare (-14 %).
De afname situeert zich vooral bij de beheerovereenkomsten soortenbescherming en perceelsranden. De beheerovereenkomsten botanisch beheer, bloemenakker en onderhoud kleine landschapselementen doen het dan weer verassend goed. De beheerovereenkomsten blijven belangrijk om samen met landbouwers de biodiversiteit te versterken in het landbouwgebied. Landbouwers kunnen daarbij rekenen op ondersteuning van de VLM bij de uitvoering van hun contracten. (Lees verder onder de afbeelding)
Areaal botanisch beheer stijgt
Opmerkelijk is dat het areaal beheerovereenkomsten botanisch beheer met 27 % gestegen is, van 573 hectare in 2022 naar 729 hectare in 2023. Redenen daarvoor zijn dat de beheerovereenkomsten breder toepasbaar zijn, weliswaar binnen beheergebied, en dat (kruidenrijke) akkerranden onder de doelstelling bufferen en verbinden niet meer op blijvend grasland mogelijk zijn. Daardoor worden die beheerovereenkomsten omgezet naar botanisch beheer.
Toename onderhoud kleine landschapselementen en bloemenakkers
Bij de beheerovereenkomsten onderhoud kleine landschapselementen is het aantal heggen en aantal knotbomen toegenomen. Het gaat om respectievelijk een toename van 23 kilometer heg (38 %, van 37 kilometer in 2022 naar 60 kilometer in 2023) en een toename van 4.785 knotbomen (63 %, van 2.789 in 2022 naar 7.574 in 2023). Die toename is een gevolg van een vereenvoudiging van de instap- en beheervoorwaarden van die beheerovereenkomsten. Ook het areaal bloemenstroken en bloemenakkers nam toe: van 547 hectare in 2022 naar 610 hectare in 2023.
Vooral areaal soortenbescherming en perceelsrandenbeheer neemt af
Na vele jaren van toename, daalde vooral de oppervlakte van de beheerovereenkomsten voor soortenbescherming dit jaar met 853 hectare of 16 % (van 5.396 hectare in 2022 naar 4.543 hectare in 2023). De beheerovereenkomsten perceelsrandenbeheer daalden in oppervlakte met 243 hectare of 8 % (2.912 hectare in 2022 naar 2.669 hectare dit jaar).
Waarom daalt het areaal soortenbescherming en perceelsrandenbeheer?
Het is niet ongebruikelijk dat landbouwers minder beheerovereenkomsten sluiten het eerste jaar van een nieuwe GLB-periode. Deze keer speelden vooral de lange onzekerheid over het nieuwe GLB, de hoge graanprijzen vorig jaar, en een aantal aangescherpte beheervoorwaarden een rol in een afname van de beheerovereenkomsten voor soortenbescherming en de perceelsranden. Zo is het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen in beheerovereenkomsten, net als bij vele ecoregelingen, niet meer toegestaan. Ook klepelen mag niet meer, maaien en het maaisel afvoeren maaisel is de norm geworden. Die veranderingen zorgen voor een verhoogde ecologische effectiviteit van de beheerovereenkomsten.
VLM ondersteunt landbouwers die een beheerovereenkomst sluiten
De VLM-bedrijfsplanners ondersteunen de landbouwers om aan die nieuwe voorwaarden voldoen. Daarnaast communiceert de VLM tips over hoe ongewenste soorten al dan niet preventief aangepakt kunnen worden. Bij blijvende problemen, is het mogelijk om de beheerovereenkomsten tijdens de looptijd te verplaatsen naar een ander perceel. Bij faunavoedselgewas is het ook mogelijk om de beheerovereenkomst te onderbreken met de inzaai van vlinderbloemigen. Ook op andere vlakken zijn de beheerovereenkomsten flexibeler geworden. Zo is het bij uitzonderlijke weersomstandigheden bijvoorbeeld eenvoudiger om af te wijken van inzaai- en maaidata.
De VLM zoekt samen met partners ook naar mogelijkheden om landbouwers te ondersteunen bij het maaien van hun beheerovereenkomsten en het afvoeren van het maaisel. In het kader van een pilootproject worden die taken tegen betaling voor de landbouwer uitgevoerd. Er wordt nagegaan of de VLM dit project kan opschalen. Lees hierover meer in het persbericht van 21 juni.
De voordelen nog eens op een rijtje
Landbouwers spelen een cruciale rol om de biodiversiteit in het landbouwgebied te stimuleren. De beheerovereenkomsten die ze daarvoor kunnen sluiten, bieden vijf jaar lang een zeker inkomen. De inspanningen van landbouwers worden niet alleen beloond met een interessante vergoeding, maar ook met veel diersoorten die aangetrokken worden door de beheerovereenkomsten. Denk maar aan akkervogels zoals veldleeuwerik of weidevogels zoals grutto. Ten slotte is een beheerovereenkomst sluiten omkeerbaar. Na de looptijd van 5 jaar kan een landbouwer er altijd voor kiezen om het contract niet te vernieuwen.
Oproep aan landbouwers om nieuwe beheerovereenkomsten te sluiten
De VLM roept landbouwers op om in 2024 meer nieuwe beheerovereenkomsten te sluiten. De VLM-bedrijfsplanners zijn de aanspreekpunten voor landbouwers. De VLM vraagt landbouwers om hun interesse in een nieuwe beheerovereenkomst voor 1 september door te geven via het e-loket beheerovereenkomsten. Op die manier is de landbouwer zeker van de gratis en vrijblijvende uitleg van een bedrijfsplanner. Als de landbouwer dat wil, kan de bedrijfsplanner ook helpen met het aanvraagformulier invullen en indienen.